Narodowa Strategia Onkologia (NSO) jest najważniejszym dokumentem, który będzie kształtował podstawowe działania w zakresie onkologii w naszym kraju na najbliższe 10 lat i będzie dotyczył każdego obywatela naszego kraju. Powstała ona w rekordowo krótkim czasie zgodnie z Ustawą 26 maja 2019 roku z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przygotował ją Zespół Ministra Zdrowia ds Narodowej Strategii Onkologicznej przy współpracy pracowników Ministerstwa Zdrowia i 30 listopada 2019 roku została przekazana Radzie Ministrów, która przyjęła ją na początku lutego 2020 roku. Doświadczenia wielu państw wskazują, że przyjęcie narodowych strategii znacząco przyczynia się do poprawy wyników i zwiększenia efektywności leczenie, a przede wszystkim podniesienia jakości opieki nad pacjentem. Narodowa Strategia Onkologia (NSO) jest najważniejszym dokumentem, który będzie kształtował podstawowe działania w zakresie onkologii w naszym kraju na najbliższe 10 lat i będzie dotyczył każdego obywatela naszego kraju. Powstała ona w rekordowo krótkim czasie zgodnie z Ustawą 26 maja 2019 roku z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przygotował ją Zespół Ministra Zdrowia ds Narodowej Strategii Onkologicznej przy współpracy pracowników Ministerstwa Zdrowia i 30 listopada 2019 roku została przekazana Radzie Ministrów, która przyjęła ją na początku lutego 2020 roku. Doświadczenia wielu państw wskazują, że przyjęcie narodowych strategii znacząco przyczynia się do poprawy wyników i zwiększenia efektywności leczenie, a przede wszystkim podniesienia jakości opieki nad pacjentem.
Zgodnie z ustawą o Narodowej Strategii Onkologicznej główne zadania Narodowej Strategii Onkologicznej obejmują:
- obniżenie zachorowalności na choroby nowotworowe przez edukację zdrowotną, promocję zdrowia i profilaktykę, w tym kształtowanie świadomości prozdrowotnej i propagowanie zdrowego stylu życia;
- poprawa profilaktyki, wczesnego wykrywania, diagnostyki i leczenia chorób nowotworowych;
- rozwój systemu opieki zdrowotnej w obszarze onkologii przez koncentrację działań wokół chorego i jego potrzeb, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy jakości życia chorych i ich rodzin;
- zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej w obszarze onkologii, udzielanych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną
- opracowanie i wdrożenie zmian organizacyjnych, które zapewnią chorym równy dostęp do koordynowanej i kompleksowej opieki zdrowotnej w obszarze onkologii;
- rozwój działalności szkoleniowej i edukacji oraz kształcenia kadr medycznych w obszarze onkologii;
- rozwój badań naukowych mających na celu poprawę i wzrost efektywności oraz innowacyjności leczenia chorób nowotworowych.
W dużej mierze za realizację zadań Narodowej Strategii Onkologicznej przy współpracy z Ministerstwem Zdrowia odpowiedzialny będzie nowo utworzony Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy.
Podstawowym zamierzeniem NSO jest zmniejszenie umieralności w zakresie tych najczęstszych nowotworów, gdzie interwencje populacyjne mogą przynieść efekty w stosunkowo krótkim (10-letnim) terminie. Nowotwory są w Polsce drugą najczęstszą przyczyną zgonów po chorobach układu krążenia, a prognozy wskazują, że w ciągu najbliższych 5 lat liczba pacjentów onkologicznych może wzrosnąć o 15%, zaś w perspektywie 10 lat o 28%. Według prognoz Krajowego Rejestru Nowotworów w 2026 roku należy spodziewać się około 190 tys. zachorowań rocznie. Obecnie w Polsce żyje prawie 990 tys. osób z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu poprzedzających 15 lat. Wzrost zachorowalności i umieralności z powodu chorób nowotworowych wynika zarówno ze zjawiska starzenia się ludności, jak i z nasilonego narażenia populacji na czynniki rakotwórcze, w tym m.in. na czynniki związane ze stylem życia: paleniem papierosów, spożywaniem alkoholu, nieodpowiednią dietą i brakiem ruchu.
W krótkim okresie czasu bez dodatkowych nakładów na onkologię w Polsce nie będzie możliwe skuteczniejsze i efektywniejsze leczenie onkologiczne. Przygotowanie kompleksowej i wieloletniej strategii ze zdefiniowanym finansowaniem jest warunkiem zapewnienia polskim pacjentom takich samych możliwości wyleczenia jak innym obywatelom Unii Europejskiej. Poprawę tej sytuacji można uzyskać jedynie poprzez edukację społeczeństwa, uruchomienie systematycznych badań prewencyjnych i przesiewowych oraz wdrożenie skoordynowanej, kompleksowej opieki onkologicznej. Przyniesie to zwiększenie szans pacjentów na wyjście z choroby nowotworowej oraz zmniejszenia zachorowalności na nowotwory w Polsce
Strategia stanowi kontynuację zapoczątkowanej reformy polskiej onkologii. Działania mają objąć pięć obszarów, kluczowych dla uzyskania efektu synergii (takich, gdzie działania są najistotniejsze z punktu widzenia populacyjnego i zdrowia publicznego oraz działania nakierowane na pacjenta postulowane od wielu lat przez środowiska pacjenckie, a w których istniały największe niedociągnięcia w polskiej ochronie zdrowia) oraz poprawy wskaźników epidemiologicznych w Polsce. Realizacja zadań planowana jest na lata 2020 – 2030, przy czym konieczne jest utworzenie rocznych harmonogramów realizacji Strategii, co już się rozpoczęło.
Wobec tak zdefiniowanych potrzeb Narodowa Strategia Onkologiczna, proponuje prowadzenie działań w pięciu obszarach, które obejmują 99 zadań z jasno zdefiniowaną odpowiedzialnością wykonawczą, terminami i miernikami oraz założeniami finansowymi:
- Inwestycje w kadry, którego celem jest poprawa sytuacji kadrowej i jakości kształcenia w dziedzinie onkologii. Działania mają na celu zwiększenie liczby lekarzy onkologów i lekarzy pokrewnych specjalności, włączenie kształcenia z zakresu profilaktyki nowotworów do programu kształcenia przeddyplomowego lekarzy i pielęgniarek. Planowana jest również organizacja kursów z profilaktyki nowotworów w trakcie kształcenia lekarzy innych specjalności oraz pielęgniarek.
- Inwestycje w edukację, prewencja pierwotna i styl życia, którego celem jest ograniczenie zachorowalności na nowotwory poprzez redukcję ryzyka w zakresie profilaktyki pierwotnej nowotworów. Działania mają na celu realizację zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem ze szczególnym uwzględnieniem ograniczenia palenia tytoniu, a także włączenie lekarzy, w tym lekarzy POZ i medycyny pracy w działania prewencji pierwotnej. Nowością jest wprowadzenie refundacji szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) od 2021 roku dla dziewczynek, a od 2026 roku dla chłopców w wieku dojrzewania.
- Inwestycje w pacjenta, prewencja wtórna, którego celem jest poprawa skuteczności profilaktyki wtórnej poprzez zwiększenie poziomu zgłaszalności na badania przesiewowe oraz poprawa jakości tych badań. Wskazane działania służą podniesieniu skuteczności badań przesiewowych w kierunku nowotworów jelita grubego, piersi, szyjki macicy, płuca. Do końca 2024 roku zapewniony zostanie obowiązek stosowania mammografów cyfrowych w wykonywaniu badań przesiewowych (oraz ich certyfikacja i kontrola jakości), dodatkowo wprowadzony zostanie Fecal Immunochemical Test – FIT jako alternatywny w profilaktyce raka jelita grubego. Proponowane jest włączenie do działań prewencji wtórnej lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i medycyny pracy.
- Inwestycje w naukę i innowacje, którego celem jest zwiększenie potencjału badań naukowych i projektów innowacyjnych w Polsce w celu umożliwienia pacjentom korzystania z najskuteczniejszych rozwiązań diagnostyczno-terapeutycznych. Celem wskazanych działań jest zwiększenie udziału pacjentów onkologicznych w badaniach klinicznych, rozwój badań klinicznych niekomercyjnych w dziedzinie onkologii, stworzenie sieci biobanków onkologicznych oraz poszerzenie analizy danych w rejestrach medycznych. Dodatkowo planowane jest, aby do końca 2030 roku osiągnąć poziom przynajmniej 90% dostępnych innowacyjnych terapii onkologicznych wśród wszystkich refundowanych na terenie Unii Europejskiej.
- Inwestycje w system opieki onkologicznej, którego celem jest poprawa organizacji systemu opieki onkologicznej poprzez zapewnienie pacjentom dostępu do najwyższej jakości procesów diagnostyczno-terapeutycznych oraz kompleksowej opieki na całej „ścieżce pacjenta”.
Zaproponowane działania mają na celu wyrównanie poziomu opieki onkologicznej na poziomie regionalnym, niezależnie od miejsca zamieszkania pacjenta. W ramach obszaru wprowadzona zostanie Krajowa Sieć Onkologiczna (KSO), ośrodków kompetencji w zakresie leczenia raka płuca, raka jelita grubego, nowotworów ginekologicznych, nowotworów urologicznych, nowotworów wieku dziecięcego oraz nowotworów rzadkich, a także wprowadzenie standardów diagnostyczno-terapeutycznych. Rozwój kompleksowej opieki onkologicznej obejmować ma rozwój opieki rehabilitacyjnej, psychologicznej, paliatywnej i hospicyjnej. Ważnym obszarem będzie kompleksowa analiza danych i dostępność informacji dla pacjentów i lekarzy na jednym zintegrowanym portalu (Narodowy Portal Onkologiczny). Ponadto inwestycje w system opieki onkologicznej obejmują działania na rzecz poprawy jakości życia pacjentów onkologicznych w trakcie i po zakończeniu leczenia, jak np. powołanie doradcy społecznego dla pacjentów.
Prof. dr hab. n. med. Piotr Łukasz Rutkowski
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy
