Profilaktyka nowotworowa. Jak się chronić przed nowotworami?

Co to jest nowotwór?

To choroba, podczas której komórki w ciele rozrastają się w niekontrolowany sposób. Ten proces powoduje powstawanie guzów, które mogą dać przerzuty do różnych narządów. Nowotwory rozpoznawane są najczęściej u osób w średnim i starszym wieku. Do zmian w komórkach dochodzi jednak znaczenie wcześniej! Dlatego już w młodości możesz mieć wpływ na to, czy choroba się rozwinie. Wszystkie nowotwory powstają wskutek mutacji, czyli zmian DNA w komórkach ciała. Istnieje jednak szereg czynników, które sprzyjają tym mutacjom.

Możesz zmniejszyć ryzyko zachorowania, jeśli:

  • zachowasz prawidłową masę ciała,
  • ograniczysz spożycie mięsa czerwonego i wędlin,
  • stosujesz w swojej diecie produkty zbożowe pełnoziarniste i nasiona roślin strączkowych,
  • jesz codziennie w większości posiłków warzywa i owoce,
  • dbasz o regularną aktywność fizyczną,
  • nie pijesz alkoholu,
  • nie palisz,
  • ograniczasz użycie soli kuchennej,
  • ograniczasz spożycie cukru, tłuszczów zwierzęcych,
  • unikasz picia słodzonych napojów i spożywanie potraw typu fast-food (lub żywności wysokoprzetworzonej),
  • unikasz zbyt dużej ekspozycji na słońce.

Słowniczek zdrowej diety

Sprawdź, co robić, by zadbać o swój organizm!

Zwiększa ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej, przełyku, tchawicy oraz piersi, a w przypadku mężczyzn także jelita grubego. Napoje alkoholowe przyczyniają się także do zwiększenia ryzyka zachorowania na raka wątroby i raka jelita grubego u kobiet. Należy ograniczyć lub całkowicie zaprzestać spożywania alkoholu.

Chronią organizm przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników, które uszkadzają struktury komórkowe i przyczyniają się do rozwoju wielu chorób, głównie nowotworowych. Do najbardziej znanych antyoksydantów zaliczamy: selen, witaminę C, E, oraz karotenoidy i polifenole czy selen.

To pozostałość komórek roślinnych oporna na działanie enzymów trawiennych człowieka. Jest niezwykle ważny dla zdrowia, ponieważ reguluje pracę przewodu pokarmowego, przyczynia się do zmniejszenia uczucia głodu, zmniejsza wchłanianie szkodliwych substancji, poprzez skracanie czasu ich kontaktu ze ścianami przewodu pokarmowego.

Wołowina, wieprzowina, jagnięcina. W ostatnim czasie przybywa coraz więcej badań, których wyniki wskazują, że duże spożycie mięsa przetworzonego (poddanego soleniu, peklowaniu, marynowaniu, wędzeniu, fermentacji, suszeniu i innym procesom przedłużającym przydatność do spożycia) jest jednym z czynników zwiększających ryzyko zachorowania i zgonu z powodu nowotworów złośliwych, w tym raka jelita grubego czy odbytnicy. Jest to spowodowane zbyt wysoką zawartością tłuszczów nasyconych, cholesterolu, żelaza hemowego, soli, substancji konserwujących, aromatów dymu wędzarniczego czy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych powstających podczas obróbki kulinarnej, dlatego należy ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, zwłaszcza wędlin i spożywać je w mniejszej ilości niż 0,5 kg na tydzień. Białko pozyskuj z innych źródeł, takich jak ryby czy nasiona roślin strączkowych.

To biologicznie aktywne substancje, które występują w roślinach. Mogą zapobiegać lub przerywać proces powstawania nowotworów! Fitozwiązki znajdziemy we wszystkich warzywach i owocach, a najwięcej jest ich w tzw. roślinach krzyżowych: brokułach, brukselce, kapuście i jarmużu.

Pomimo, że jajka stanowią cenne źródło pełnowartościowego białka i składników mineralnych to zgodnie z najnowszymi badaniami naukowymi z jajkami nie należy przesadzać. Obecnie w codziennej diecie za rozsądne przyjmuje się spożycie maksymalnie 7 jajek tygodniowo.

Należy wybierać produkty mleczne naturalne odtłuszczone, czyli takie, które zawierają  do 2% tłuszczu. Przy braku przeciwwskazań zdrowotnych rekomenduje się codzienne spożywanie mleka, kefirów, jogurtów oraz maślanek.

Zawierają dużo białka o wysokiej wartości odżywczej, błonnika pokarmowego, witamin oraz składników mineralnych. Zawierają również w znacznych ilościach różnego rodzaju fitozwiązki, które mogą zmniejszać ryzyko powstawania nowotworów. Zaleca się spożywanie roślin strączkowych kilka razy w tygodniu, np. grochu, fasoli, soczewicy czy ciecierzycy.

Powstają w procesie pełnego przemiału z całych zbóż. Zawierają błonnik pokarmowy, witaminy z grupy B oraz selen, cynk, miedź, żelazo, magnez czy fosfor. Zaliczamy do nich chleb i makarony z mąki z pełnego przemiału, brązowy ryż i gruboziarniste kasze (kasza gryczana). Należy ograniczyć spożycie produktów z oczyszczonej mąki: makaron pszenny, białe pieczywo i wyroby cukiernicze oraz biały ryż, drobne kasze i wymieniać je na pełnoziarniste takie jak: chleb i makarony z mąki z pełnego przemiału, brązowy ryż i gruboziarniste kasze (np. kasza gryczana).

Mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka. Sól niszczy nabłonek, czyli wyściółkę żołądka, a uszkodzone komórki mogą przekształcić się w nowotwór. Nadmierne spożycie soli prowadzi do nadciśnienia. Dziennie powinniśmy jeść nie więcej niż 5 gramów soli – to tyle, co płaska łyżeczka do herbaty. Pamietajmy, że nie liczy się tylko sól, którą dodajemy do potraw przy stole, ale również ta zawarta np. w pieczywie, wędlinach i serach żółtych.

Mogą zmniejszać ryzyko zachorowania na nowotwory jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka, płuc, trzustki oraz prostaty. Zawierają m.in. witaminy, składniki mineralne, błonnik pokarmowy oraz fitozwiązki, z których część działa przeciwutleniająco (antyoksydanty). Każdego dnia powinniśmy jeść co najmniej pięć porcji warzyw i owoców dołączając je do większości posiłku. W umiarkowanych ilościach należy spożywać warzywa skrobiowe – kukurydzę czy ziemniaki.

– zaleca się spożywanie minimum 1,5 litra płynów na dobę. Głównym źródłem nawodnienia powinna być czysta woda. W mniejszych ilościach można spożywać  świeżo wyciskane soki warzywne, kawę oraz herbatę bez cukru. Należy unikać słodzonych napojów gazowanych i niegazowanych.

Chorobie nowotworowej można przeciwdziałać!

Tryb życia wpływa na ryzyko zachorowania na różne choroby, między innymi nowotwory. Proces ich powstawania jest długotrwały i skomplikowa

Przestrzegaj zasad Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem:

  1. Nie pal. Nie używaj tytoniu w żadnej postaci.
  2. Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Wspieraj politykę miejsca pracy wolnego od tytoniu.
  3. Utrzymuj prawidłową masę ciała.
  4. Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco.
  5. Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia.
  6. Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.
  7. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej. Nie korzystaj z solarium.
  8. Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
  9. Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenie jego poziomu.
  10. Kobiety powinny pamiętać o tym, że:
    a. karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na raka. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią;
    b. hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych rodzajów nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
  11. Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków), wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt).
  12. Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania:
    • raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet),
    • raka piersi (u kobiet),
    • raka szyjki macicy (u kobiet).

Źródło: Europejski Kodeks Walki z Rakiem, www.kodekswalkizrakiem.pl

 
 

Materiał finansowany ze środków Ministra Zdrowia w ramach zadania Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów z Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych