Dzień kobiet, dzień zdrowia!

Brak czasu, lęk przed niekorzystną diagnozą czy wstyd przed wizytą w gabinecie lekarskim –  bez względu na to, co powstrzymuje nas przed zgłoszeniem się na badania profilaktyczne, warto pokonać obawy, by wygrać zdrowie, a nawet życie.

8 dzień marca to nie tylko dobry pretekst do świętowania, ale także doskonała okazja do zastanowienia się w jaki sposób same kobiety mogą z powodzeniem zatroszczyć się o swój organizm, sprawiając sobie najlepszy z możliwych prezentów.

Świetnym pomysłem będzie na przykład przygotowanie dla siebie kalendarza badań profilaktycznych. Regularne poddawanie się testom przesiewowym pozwala upewnić się, że ciało jest w dobrej kondycji i nic mu nie dolega lub wykryć schorzenie na tyle wcześnie, by móc całkowicie je wyleczyć. O pomoc w stworzeniu takiego „prozdrowotnego” terminarza można poprosić swojego lekarza, który dopasuje badania do naszego wieku oraz stanu zdrowia.

Jakie badania profilaktyczne powinny koniecznie znaleźć się w takim kalendarium?

Cytologia – to proste badanie, które jest przeprowadzane w trakcie standardowej wizyty w gabinecie ginekologicznym. Lekarz przy pomocy specjalnej szczoteczki pobiera z szyjki macicy wymaz, a uzyskany w ten sposób materiał jest wysyłany do laboratorium. Cytologia trwa zaledwie kilka chwil i jest badaniem bezbolesnym, mogącym jedynie u niektórych kobiet wywołać niewielki dyskomfort. Pacjentka nie musi się specjalnie przygotowywać do cytologii, ale przed zaplanowaniem konsultacji lekarskiej warto pamiętać o kilku kwestiach: badanie nie może być wykonane w trakcie menstruacji, a na jego przeprowadzenie najlepiej zdecydować się 4 dni przed rozpoczęciem krwawienia lub 4 dni po jego ustaniu. Ważne jest również, by kobiety stosujące preparaty dopochwowe, czasowo przerwały kurację kilka dni przed wizytą w gabinecie (w trakcie wizyty lekarz – ginekolog może również wykonać USG przezpochwowe pozwalające na wykrycie raka jajnika).

Cytologia wykonywana regularnie pozwala wykryć raka szyjki macicy w początkowym stadium, szybko rozpocząć właściwą kurację i uratować pacjentce życie. Systematyczne odwiedzanie gabinetu ginekologicznego jest tym bardziej istotne, że choroba może rozwijać się w ukryciu przez kilka lat i we wczesnej fazie rozwoju nie wysyłać żadnych sygnałów ostrzegawczych.

A kiedy pojawiają się niepokojące objawy, m.in. krwawienie pomiędzy miesiączkami, krwawienie po stosunku seksualnym lub badaniu ginekologicznym, obfite upławy, ból w podbrzuszu lub dłuższe i bardziej obfite niż zazwyczaj krwawienie w trakcie menstruacji, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

A tymczasem, by zapisać się na cytologię wystarczy wziąć udział w ogólnodostępnym i bezpłatnym programie badań skierowanym do wszystkich kobiet między 25 a 59 rokiem życia. Każda z pań objętych tym projektem profilaktycznym powinna koniecznie wykonać badanie raz na trzy lata. Jeżeli wynik będzie prawidłowy, na kolejną cytologię można zgłosić się dopiero za 36 miesięcy. Prawo do częstszych badań mają pacjentki, u których wykryto wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), osoby biorące leki osłabiające odporność oraz panie, w rodzinach których były przypadki nowotworu szyjki macicy.

Cytologię można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. To badanie może przeprowadzić także położna, która posiada uprawnienia do pobierania wymazu, a z tego rodzaju świadczenia medycznego można skorzystać w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej. By umówić się na wizytę u ginekologa lub położnej nie jest potrzebne skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu.

– Mammografia –  To badanie radiologiczne, które pozwala wykryć nowotwór piersi już w początkowej fazie rozwoju, dając szansę na stuprocentowe wyleczenie. W trakcie badania lekarz lub pielęgniarka umieszcza pierś na dolnej płycie urządzenia diagnostycznego, drugą płytą przyciska gruczoł i wykonuje prześwietlenie. U niektórych pań sposób przeprowadzania badania może wywołać niewielki dyskomfort, ale taka forma jest konieczna, by w trakcie mammografii poszczególne struktury narządu nie nakładały się na siebie i nie utrudniały zauważenia nawet najdrobniejszych nieprawidłowości w budowie tkanki. Optymalnie jest wykonać mammografię w trakcie miesiączki lub tuż po zakończeniu krwawienia. Przed menstruacją dochodzi czasem do fizjologicznego obrzęku piersi, co może utrudnić przeprowadzenie badania i sprawić, że diagnoza będzie mniej precyzyjna.

O cyklicznej mammografii powinny pamiętać zwłaszcza kobiety, które skończyły 50 lat. Ta forma diagnostyki jest bardzo dokładna i pozwala wychwycić nawet najdrobniejsze zmiany, które są niewyczuwalne w trakcie samobadania. Istotny jest również to, że ryzyko zachorowania na nowotwór piersi wzrasta z wiekiem: około 80% przypadków dotyczy pań, które rozpoczęły piątą dekadę życia (ważne, by kobiety w tej grupie wiekowej nie rezygnowały z mammografii na rzecz mniej skutecznego w ich przypadku  badania USG. Ta ostatnia forma diagnostyki zalecana jest młodszym pacjentkom).

Dlatego każda Polka, która skończyła 50 lat, a nie obchodziła jeszcze 69 urodzin koniecznie powinna zgłosić się na bezpłatną mammografię. Można ją przeprowadzić raz na 2 lata, a lista placówek, które wykonują ten rodzaj badania diagnostycznego znajduje się na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia (na portalu NFZ jest również zamieszczony rozkład jazdy  mammobusów). O pomoc i sugestię w tej sprawie można się również zwrócić do lekarza pierwszego kontaktu. 

Samobadanie – Obowiązkowy punkt w kalendarium. Wszystkie kobiety, bez względu na metrykę, powinny uważnie obserwować swoje ciało i raz w miesiącu, samodzielnie badać piersi. Najlepiej tę czynność wykonać kilka dni po zakończeniu krwawienia menstruacyjnego. W tym okresie piersi są miękkie, rozluźnione i nie ma w nich zgrubień charakterystycznych dla innych faz cyklu, które mogłyby utrudnić wychwycenie zmian. Najlepiej przeprowadzić badanie w łazience: stojąc przed lustrem można dokładnie przyjrzeć się każdej piersi i zwrócić uwagę na nieprawidłowości w ich wyglądzie. Sprawdzić, czy skóra się nie zaciąga, nie marszczy, nie jest zaczerwieniona i czy kształt gruczołów się nie zmienił. Tę obserwację trzeba koniecznie powtórzyć podnosząc ramiona do góry. Natomiast samo badanie piersi trzeba wykonywać kolistymi ruchami dłoni, zaczynając od brodawki,  a potem kierując się na zewnątrz, w kierunku przestrzeni pod pachami (szczegółowe informacje o tym jak właściwie zbadać piersi można znaleźć tutaj: https://planujedlugiezycie.pl/wp-content/uploads/2021/06/rak-piersi_druk.pdf).

W przypadku wyczucia w obrębie piersi jakiejkolwiek zmiany np. twardego, bezbolesnego guzka czy zgrubienia lub zaobserwowania wycieku krwi z brodawki należy pilnie skonsultować się z chirurgiem onkologiem. W przypadku młodszych pań zalecanym uzupełniającym badaniem diagnostycznym ułatwiającym określenie charakteru zmian w obrębie piersi jest USG.

Warto być systematyczną i z samobadania piersi uczynić comiesięczny, zdrowy rytuał, który pozwoli zadbać o zdrowie i może uratować życie.

Planując osobisty kalendarz badań profilaktycznych warto jeszcze wygospodarować w nim miejsce na kilka pozycji, takich jak: podstawowa morfologia krwi i  sprawdzenie poziomu hormonów tarczycy,. Panie, które palą papierosy powinny zainteresować się Ogólnopolskim Programem Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/profilaktyka-raka-pluca ); a wszystkie kobiety po 55 roku życiu pamiętać także o kolonoskopii pod kątem zdiagnozowania raka jelita  grubego. 

Wiele niebezpiecznych chorób, w tym nowotworowych, w początkowej fazie rozwoju nie daje żadnych symptomów. Dlatego tak ważne jest, by wszystkie panie regularne korzystały z ogólnodostępnej, bezpłatnej diagnostyki pozwalającej wykryć nieprawidłowości we wczesnym stadium, powstrzymać rozwój schorzenia i rozpocząć leczenie, które na tym etapie jest stosunkowo proste oraz bardzo skuteczne. Regularna kontrola organizmu, to forma medycznej prewencji, której celem jest dbałość o stan zdrowia i jak najlepszą jakość życia. Poza tym warto mieć świadomość, że nawet najbardziej wstydliwe i niekomfortowe badanie profilaktyczne jest znacznie mniej uciążliwe, skomplikowane i stresujące niż leczenie choroby nowotworowej.