W tym roku, 7 kwietnia, po raz kolejny obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia. To właśnie w tym dniu, 75 lat temu, powstała Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization – WHO), jedna z najważniejszych instytucji zajmujących się naszym zdrowiem. W ramach obchodów rocznicy powstania, WHO chce przypomnieć największe sukcesy, jakie w ciągu ostatnich 7 dekad przyniosły poprawę jakości życia ludzi na całym świecie, ale także pokazać obecne i przyszłe wyzwania w tym kontekście. Z tej okazji, zapraszamy do zapoznania się z trzema kluczowymi obszarami profilaktyki onkologicznej, w których podjęcie działań – przede wszystkim przez nas samych – w dużym stopniu przybliży nas do realizacji tegorocznego hasła Światowego Dnia Zdrowia – „Zdrowie dla wszystkich”.
Tytoń
W porównaniu nawet z tak silnymi czynnikami rakotwórczymi, jakimi są alkohol czy otyłość, to dym tytoniowy nadal pozostaje najsilniejszym kancerogenem. Dym tytoniowy przyczynia się do zwiększonego ryzyka zachorowania na raka płuc, przełyku, nowotworów głowy i szyi, pęcherza, nerek i wielu innych nowotworów. W Polsce, palenie papierosów jest główną przyczyną zgonów nowotworowych. Codziennie po papierosa sięga około ¼ dorosłych Polaków. Europejski Kodeks Walki z Rakiem (www.12sposobownazdrowie.pl) poświęca wiele uwagi zagadnieniu narażenia na dym tytoniowy, wskazując również na ogromne znaczenie biernego palenia papierosów, czyli wdychania dymu tytoniowego z otoczenia przez osoby niepalące. Taki rodzaj narażenia wywołuje porównywalne szkody zdrowotne, jak u osób, które aktywnie palą papierosy.
- Podejmij działanie – rzuć palenie, stwórz w swoim otoczeniu środowisko wolne od dymu tytoniowego.
Potrzebujesz wsparcia? Skontaktuj się z Telefoniczną Poradnią Pomocy Palącym działającą przy Narodowym Instytucie Onkologii. Możesz zadzwonić na bezpłatną infolinię (tel. 801-108-108, pn.-pt. 9.00-21.00 sob. – 9.00-15.00), lub skontaktować się poprzez formularz zgłoszeniowy na stronie www.jakrzucicpalenie.pl.
Nadwaga i otyłość
Wyniki badań naukowych wskazują, że wraz z rosnącą objętością tkanki tłuszczowej w naszym organizmie, proporcjonalnie wzrasta ryzyko chorób nowotworowych. Co więcej, otyłość jest drugim, najsilniejszym po paleniu papierosów, czynnikiem przyczyniającym się do wzrostu wyżej wymienionego ryzyka. Niestety, w Polsce obserwujemy rosnące odsetki osób, które zmagają się z nadwagą i otyłością. Według danych Eurostatu, w Polsce w 2019 roku prawie 50% dorosłych kobiet (18+) miało nadwagę, a 20% było otyłych. Wśród mężczyzn, w tym samym roku, 70% miało nadwagę, natomiast 20% było otyłych.
- Podejmij działanie – zadbaj o zdrową dietę, ogranicz alkohol i bądź aktywny fizycznie.
Potrzebujesz wsparcia? Umów się na bezpłatną wizytę online z dietetykiem. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, działające przy Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego – PZH, oferuje konsultacje z dietetykami, którzy pomogą Ci w zadbaniu o zdrową, zbilansowaną dietę. Wszystkie niezbędne informacje znajdziesz na stronie Centrum Dietetycznego Online.
Możesz również skorzystać z portalu Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) – Diety NFZ, gdzie dostępne są bezpłatne programy żywieniowe, a także wiele materiałów edukacyjnych dotyczących zdrowego odżywiania.
Dodatkowo, NFZ oferuje również zestaw bezpłatnych filmów wideo – „8 tygodni do zdrowia”, które przedstawiają program treningowy, przygotowany przez profesjonalistów dla każdej osoby, która chce rozpocząć aktywność fizyczną, bądź szuka inspiracji do jej kontynuowania.
Badaj się!
Wczesne wykrycie choroby nowotworowej znacząco zwiększa szanse na wyleczenie. Obecnie dysponujemy bezpiecznymi, bezpłatnymi badaniami, które pozwalają na bardzo wczesne wykrycie zmian nowotworowych, a nawet przednowotworowych (kolonoskopia, cytologia), czyli takich, które zapowiadają wystąpienie choroby. Regularne badania ratują zdrowie i życie.
- Podejmij działanie – bierz udział w badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania chorób nowotworowych:
– rak piersi – badanie: mammografia, dla kobiet w wieku 50-69 lat, co dwa lata (jeśli lekarz nie zaleci inaczej);
– rak szyjki macicy – badanie: cytologia, dla kobiet w wieku 25-59 lat, co trzy lata (jeśli lekarz nie zaleci inaczej);
– rak jelita grubego – badanie: kolonoskopia, dla kobiet i mężczyzn w wieku 50- 65 lat, co około 10 lat (jeśli lekarz nie zaleci inaczej) lub dla osób w wieku 40–49 lat, które posiadają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano nowotwór jelita grubego. Badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego są także współfinansowane z Funduszy Europejskich. W badaniach tych mogą wziąć udział m.in. osoby poniżej 40. roku życia, spełniające określone kryteria.
Jeśli nie wiesz, gdzie możesz wykonać badanie, zapytaj swojego lekarza rodzinnego, lub wejdź na stronę kampanii Planuję Długie Życie i dowiedz się więcej.
dr n. o zdr. Paweł Koczkodaj
Adiunkt, Zastępca Kierownika Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Państwowy Instytut Badawczy
