Jak się chronić przed rakiem?

Zachorowalność w Polsce

Zgodnie z najnowszymi danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w 2020 r. w Polsce odnotowano niemal 146,2 tys. nowych zachorowań na nowotwory złośliwe oraz 99,9 tys. zgonów nowotworowych. Nowotwory złośliwe nadal stanowiły drugą przyczynę zgonów w Polsce, przyczyniając się do 21,8% zgonów wśród mężczyzn i 20% zgonów w grupie kobiet.

Trendy zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe, które obserwujemy w Polsce, kształtowane są przez strukturę wiekową populacji, ale również poprzez zmiany w narażeniu na poszczególne czynniki rakotwórcze – głównie związane z paleniem papierosów. Szczególnie niepokojący jest wpływ częstości palenia tytoniu na trend występowania raka płuca w populacji kobiet – w 2020 r. po raz kolejny liczba kobiet, które zmarły w wyniku raka płuca, przekroczyła liczbę kobiet, które zmarły z powodu raka piersi. W 2020 roku najczęstszym nowotworem mężczyzn był rak gruczołu krokowego. Rak płuca jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym mężczyzn. W populacji kobiet w 2020 r. wiodącymi umiejscowieniami nowotworów nadal pozostają: pierś, płuco i jelito grube. Nowotwory płuca utrzymują pierwszą pozycję wśród nowotworowych przyczyn zgonów kobiet.

Więcej najnowszych danych dotyczących epidemiologii nowotworów złośliwych w Polsce można znaleźć w publikacji „Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r.”, na stronie internetowej Krajowego Rejestru Nowotworów www.onkologia.org.pl w zakładce publikacje.

Ryzyko nowotworów jest większe, jeśli:

masz nadwagę

masz nadwagę

wędliny

jesz dużo czerwonego mięsa, szczególnie przetworzonego (wędliny)

jesz mało produktów zbożowych i pełnoziarnistych oraz nasion roślin strączkowych

jesz mało produktów zbożowych i pełnoziarnistych oraz nasion roślin strączkowych

jesz mało warzyw i owoców

jesz mało warzyw i owoców

nie uprawiasz aktywności fizycznej

nie uprawiasz aktywności fizycznej

pijesz dużo alkoholu

pijesz dużo alkoholu

palisz wyroby tytoniowe

palisz wyroby tytoniowe

jesz dużo soli kuchennej

jesz dużo soli kuchennej

często się opalasz i nie stosujesz kremów z filtrem

często się opalasz i nie stosujesz kremów z filtrem

Jak obniżyć ryzyko zachorowania na raka?

Międzynarodowe zespoły badawcze szacują, że nawet 90% nowotworów determinowanych jest przez czynniki zewnętrzne, na które mamy realny wpływ. Przestrzegając prostych zasad zdrowego stylu życia można w znaczący sposób obniżyć ryzyko wystąpienia nowotworu. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia poprzez propagowanie i wprowadzenie w społeczeństwach zdrowych zachowań można uniknąć nawet 50% przypadków wszystkich nowotworów. Zasady, których należy przestrzegać, zostały opracowane dzięki wieloletnim badaniom naukowym i opublikowane pod wspólnym tytułem „Europejski Kodeks Walki z Rakiem”. Na podstawie dwunastu zaleceń Kodeksu stworzono polską publikację „12 sposobów na zdrowie”, zawierającą następujące porady, pomocne w prowadzeniu zdrowego stylu życia i obniżeniu ryzyka wystąpienia raka:

Jeden papieros zawiera około 7 tysięcy substancji chemicznych, z czego ponad 70 silnie rakotwórczych.

Z powodu wymuszonego biernego palenia każdego roku w Polsce umiera około 2 000 osób, które same nigdy nie paliły.

Nadwaga i otyłość to drugi po paleniu tytoniu najważniejszy czynnik ryzyka wystąpienia nowotworów.

Zbyt wysoka masa ciała (BMI ≥25) odpowiada w Polsce za 14,2% zgonów (13,1% mężczyzn i 15,3% kobiet). Rozpowszechnienie otyłości (BMI ≥30) oszacowano na 10% (12% wśród mężczyzn i 8% wśród kobiet).

Niska aktywność fizyczna odpowiada w naszym kraju za 2,3% zgonów. Ogranicz czas spędzany w pozycji siedzącej – wybierz dowolną formę aktywności fizycznej, dostosowaną do Twoich możliwości. Regularna aktywność fizyczna przyczynia się do redukcji ryzyka wystąpienia wielu chorób m.in. chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, raka jelita grubego, raka piersi i błony śluzowej macicy.

Nowy model zaleceń zdrowego żywienia dla populacji polskiej ma formę Talerza Zdrowego Żywienia. Talerz składa się z produktów, które powinny znaleźć się w codziennej diecie. Polacy powinni częściej sięgać po pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce (z przewagą warzyw), nasiona roślin strączkowych, ryby (szczególnie tłuste morskie), produkty mleczne niskotłuszczowe, orzechy i nasiona. Należy ograniczać spożycie soli, cukru, słodzonych napojów, żywności typu fast-food, czerwonego mięsa.

Ważne – aktualnie Światowa Fundacja Badań nad Rakiem zaleca, aby nie przekraczać ilości 500 gramów czerwonego mięsa na tydzień!

Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom. Picie każdej, nawet niewielkiej ilości alkoholu, zwiększa ryzyko zachorowania na raka.

Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej, nie korzystaj z solarium. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak: rak skóry, choroby oczu (np. zapalenie spojówek, zaćma), osłabienie układu odpornościowego.

Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak ochrony przed szkodliwymi substancjami chemicznymi obecnymi w miejscu pracy może przyczyniać się do występowania wielu rodzajów nowotworów, np. narażenie na chrom, nikiel czy arsen zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca.

Radon to radioaktywny gaz szlachetny występujący w skorupie ziemskiej. Jego wysokie stężenie przyczynia się do rozwoju raka płuca. Zaleca się regularne wietrzenie pomieszczeń.

Hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów – ogranicz jej stosowanie. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet, zarówno w wieku przed menopauzą, jak i po niej. Szacuje się, że karmienie piersią przez okres 12 miesięcy zmniejsza ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu o ponad 4%. Urodzenie każdego kolejnego dziecka także redukuje to ryzyko o 7%. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi, błony śluzowej trzonu macicy i jajników.

Udział nowotworów złośliwych spowodowanych wirusowymi lub bakteryjnymi infekcjami szacuje się na 15–20%. Nowotwory te zwiększają ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, mi.in. raka szyjki macicy. Stosowanie szczepień ochronnych jest skutecznym sposobem uniknięcia zachorowania na nowotwory związane z infekcją wirusową.

Szanse wyleczenia raka znacznie zwiększa jego wczesne rozpoznanie. Metody diagnostyczne pozwalają na wykrycie niektórych rodzajów nowotworów jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby, a nawet wykrycie zmian przedrakowych.

12 sposobów na zdrowie

Więcej szczegółowych informacji dotyczących zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem znajduje się w broszurze „12 sposobów na zdrowie”, dostępnej do bezpłatnego pobrania pod adresem: www.12sposobownazdrowie.pl