Szczepienia przeciw HPV

HPV (Human Papilloma Virus) to nazwa ludzkiego wirusa brodawczaka. HPV odpowiada za zachorowania na raka szyjki macicy.

Może wywoływać również:

• raka pochwy i sromu u kobiet,
• raka prącia u mężczyzn,
• raka odbytu, jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka i migdałków, okolic głowy i szyi u obu płci.

Wyróżnia się ponad 200 typów HPV, wśród których 40 wywołuje zmiany: skórne, w okolicy narządów płciowych oraz innych okolic ciała. Wyróżniono typy wirusa wysoce rakotwórcze  i o małym ryzyku rakotwórczym.
Wywołują one m.in. niezłośliwe brodawki narządów płciowych (kłykciny) i brodawczaki oraz typy o wysokim potencjale rakotwórczym, odpowiedzialne za zmiany przedrakowe i raka szyjki macicy oraz inne choroby nowotworowe.

Zakażenia HPV szerzą się głównie drogą płciową, poprzez kontakt bezpośredni ze zmianami skórnymi lub na błonie śluzowej oraz drogą wertykalną w czasie porodu (ryzyko zakażenia niewielkie). Do zakażenia dochodzi najczęściej w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności seksualnej. Okres wylęgania wynosi od 1 do 8 miesięcy. Okres zakaźności to czas utrzymywania się zmian chorobowych.

Wszystkie przypadki raka szyjki macicy są poprzedzone przewlekłą infekcją HPV. Wywołuje to przekształcenia w komórkach nabłonka wielowarstwowego płaskiego szyjki macicy. Przewlekłe zakażenie wysoce rakotwórczymi typami HPV prowadzi do przedrakowych zmian na szyjce macicy i w konsekwencji rozwoju raka płaskonabłonkowego szyjki macicy.

Trzy najczęściej występujące wysoce rakotwórcze typy HPV-16, HPV-18 i HPV-45 są odpowiedzialne za 75% przypadków raka płaskonabłonkowego szyjki macicy, 90% przypadków raka gruczołowego szyjki macicy i większość przypadków zmian przednowotworowych szyjki macicy.

Typy HPV-16 i HPV-18 są odpowiedzialne za 80% przypadków raka płaskonabłonkowego sromu i pochwy oraz ponad 90% przypadków raka odbytu.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała typy HPV-16 i HPV-18 za czynnik rakotwórczy dla człowieka.

Objawy są następujące:

• brodawki stóp, brodawki zwykłe, brodawki płaskie, brodawki młodzieńcze krtani;
• brodawki w okolicach narządów płciowych oraz odbytu tzw. kłykciny kończyste;
• zmiany przednowotworowe narządów płciowych.

Wśród miliona kobiet zakażonych typem HPV wysoce rakotwórczym, u 8 tys. z nich dochodzi do rozwoju raka, a u 1,6 tys. kobiet rozwija się inwazyjna postać raka. Śmiertelność raka szyjki macicy oceniana jest na poziomie 50%.

Zakażenie HPV typem wysoce rakotwórczym może przebiegać w postaci:

• zakażenia bezobjawowego, ustępującego samoistnie w ciągu około 2 lat od zakażenia;
• zakażenia utrzymującego się w dłuższym czasie, które może prowadzić do zmian przedrakowych szyjki macicy, a w konsekwencji i w przypadku braku leczenia, w raka płaskonabłonkowego i raka inwazyjnego.

Zakażenie wirusem HPV niskiego ryzyka rakotwórczego może przebiegać w postaci:

• zakażenia bezobjawowego;
• zakażenia objawowego w formie brodawek okolic narządów płciowych lub odbytu (kłykciny kończyste), w większości ustępujących samoistnie w ciągu około 6 miesięcy, lecz u części chorych wymagających kosztownego, bolesnego i powtarzanego leczenia związanego z interwencją chirurgiczną.

Profilaktyka raka szyjki macicy polega na przesiewowych badaniach cytologicznych i leczeniu ablacyjnym lub chirurgicznym zmian dysplastycznych nabłonka szyjki macicy. Po chirurgicznym usunięciu tych zmian przedrakowych wirus może przetrwać w pozostawionej tkance o prawidłowym obrazie cytologicznym.

Więcej informacji o chorobie na szczepienia.pzh.gov.pl.

Sprawdź Pytania i odpowiedzi.

Szczepionka chroni przed zakażeniem HPV, czyli ludzkim wirusem brodawczaka, przenoszonego głównie drogą płciową.

Szczepiąc nastolatkę i nastolatka możemy zapobiec wystąpieniu w przyszłości stanów nowotworowych, w których przyczyną są wirusy HPV. Do tych nowotworów należą: rak szyjki macicy, pochwy, odbytu, prącia. Szczepionki mogą dodatkowo chronić przed rozwojem kłykcin kończystych – zmian powstających na błonach śluzowych narządów płciowych. 

Szczepionki przeciw HPV są stosowane w 125 krajach, w tym Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii jako jeden z podstawowych elementów profilaktyki raka szyjki macicy oraz innych nowotworów wywoływanych przez wirusy HPV. Dotychczas na świecie podano ponad 72 mln dawek szczepionki.

Po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje oceniające ich efektywność odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.

Szczepienia przeciwko HPV to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów zapobiegania nowotworom związanym z HPV. Szczepienie HPV zapewnia długotrwałą ochronę przed zakażeniem HPV i chorobami wywołanymi wirusem brodawczaka ludzkiego.

Szczepienie to inwestycja w zdrowie – efekty widać po latach.

Powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV jest skierowany do dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat.

Szczepienie przeciw HPV jest wymieniane w Polskim Programie Szczepień Ochronnych jako szczepienie zalecane. Nie jest więc obowiązkowe.

Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat mają schemat dwudawkowy. Odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Szczepionki przeciw HPV zalecane są dziewczętom i chłopcom. Można je podawać już od ukończenia przez dziecko 9 lat. Jednak najlepiej wykonać to szczepienie w wieku 12-13 lat. Wtedy jest ono najskuteczniejsze i dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują tę grupę wiekową. Odpowiedź poszczepienna jest też wtedy znacznie lepsza niż w starszych grupach. Szczepienie jest najskuteczniejsze przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dodatkowo schemat szczepienia w tym czasie obejmuje podanie mniejszej liczby dawek szczepionki (2 zamiast 3). To oznacza mniej wkłuć i mniej stresu związanego ze szczepieniem.

Zakażenia HPV dotyczą obu płci. Nowotwory złośliwe i choroby związane z zakażeniem HPV u mężczyzn obejmują: raka prącia, raka odbytu, a także brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste).

Szczepienia, którym poddadzą się teraz chłopcy będą w przyszłości  chronić również pośrednio kobiety, które w ten sposób unikną od nich zakażenia wirusem HPV. Zaszczepieni mężczyźni, którzy nie będą nosicielami wirusa HPV, przerywają łańcuch zakażenia. To zmniejsza liczbę przypadków raka szyjki macicy oraz innych nowotworów wywołanych przez HPV wśród kobiet.

Szczepionki przeciw HPV są preparatami oczyszczonych, wirusopodobnych cząstek VLP składających się z głównego białka kapsydu L1 wybranych typów wirusa. Białka wchodzące w skład szczepionek otrzymano drogą rekombinacji genetycznej.

Szczepionkę podajemy w postaci domięśniowej iniekcji, w mięsień naramienny. Szczepionka mobilizuje układ odpornościowy do wytworzenia przeciwciał i uruchamia mechanizmy organizmu służące zapewnieniu długotrwałej odporności.

Przeciwciała, które powstają po szczepieniu chronią przed zakażeniem HPV. W sytuacji kontaktu z prawdziwym HPV opłaszczają go i uniemożliwiają mu wniknięcie do komórek nabłonka. W ten sposób nie dochodzi do zakażenia prawdziwym HPV.

W Polsce w powszechnym programie szczepień przeciw HPV bezpłatnie dostępne są 2 szczepionki:

• 2-walentana szczepionka Cervarix,
• 9-walentna szczepionka Gardasil 9.

Szczepionka 4-walentna Gadasil nie jest dostępna w ramach powszechnego programu szczepień.

Szczepionka 2-walentna (2vHPV) skierowana jest przeciw typom HPV-16 i HPV-18.

Wskazania do szczepień, oparto na udowodnionej skuteczności szczepień u kobiet w wieku 15-25 lat oraz wykazaniu immunogenności u dziewcząt i kobiet w wieku 9-25 lat.

Szczepionka jest przeznaczona do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu)  oraz raka szyjki macicy i raka odbytu związanych przyczynowo z określonymi onkogennymi typami HPV. Jako adiuwant zastosowano AS04.

Szczepionka jest zarejestrowana do stosowania dla osób w wieku powyżej 9 lat.

Szczepionka 4-walentna (4vHPV) skierowana jest przeciw typom HPV-16, HPV-18, HPV-6 i HPV-11.

Wskazania do szczepień oparto na udowodnionej skuteczności szczepień u kobiet w wieku 16-26 lat oraz wykazaniu immunogenności u dzieci i młodzieży w wieku 9-15 lat.

Szczepionka jest podawana w celu zapobiegania wystąpieniu zmian przednowotworowych narządów płciowych (szyjki macicy, sromu i pochwy) i odbytnicy, raka szyjki macicy, raka odbytnicy oraz brodawek narządów płciowych, tzw. kłykcin kończystych związanych przyczynowo z określonymi typami HPV. Jako adiuwant zastosowano hydroksyfosforosiarczan glinu.

Szczepionka jest zarejestrowana do stosowania dla osób powyżej 9 lat.

Szczepionka 9-walentna (9vHPV) skierowana jest przeciw typom HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.

Może być stosowana jako ochrona przed zmianami przednowotworowymi i rakiem szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu oraz  brodawkami narządów płciowych kończystych związanych przyczynowo z określonymi typami HPV. Jako adiuwant zastosowano hydroksyfosforosiarczan glinu.

Szczepionka jest zarejestrowana do stosowania dla osób powyżej 9 lat.

Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat wykonywane w programie mają schemat dwudawkowy. Odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Dzieci urodzone w 2010 r., które otrzymają pierwszą dawkę szczepionki, mogą przyjąć drugą dawkę po ukończeniu 14 lat.

Szczepienie rozpoczęte przed ukończeniem 14 lat decyduje o schemacie dwudawkowym szczepienia.

Więcej informacji o szczepionce na szczepienia.pzh.gov.pl.

Sprawdź Pytania i odpowiedzi.