Nowotwór piersi coraz częściej dotyka młodych kobiet pomiędzy 20. a 49. rokiem życia. Wykrywany zbyt późno zmniejsza jednak szanse na skuteczne leczenie. W jaki sposób dbanie o siebie i obserwacja własnego ciała może oszczędzić wielu trosk i przedłużyć życie?
W 2021 roku rak piersi stał się najczęściej diagnozowanym nowotworem na całym świecie – według danych Światowej Organizacji Zdrowia. W 2020 r. zanotowano 2,3 miliona nowych przypadków tego nowotworu i zgodnie z szacunkami tendencja z roku na rok stale rośnie.
W Polsce nie tylko odnotowuje się z każdym rokiem więcej zachorowań – wzrasta także skala umieralności, co stanowi wyjątek na skalę europejską. Z badań publikowanych przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wynika, że w przeciągu 5 lat – pomiędzy 2015 a 2020 rokiem wskaźnik umieralności Polek wzrósł z poziomu 31,1 do 41,8 kobiet na każde 100 tysięcy chorych na ten nowotwór.
Zgodnie z danymi pozyskanymi z Krajowego Rejestru Nowotworów w 2020 roku liczba samych zachorowań w naszym kraju wyniosła ponad 24 tysiące przypadków. Umieralność przy tym była na poziomie prawie 9 tysięcy!
Przy większej dostępności do badań profilaktyki nowotworowej oraz zwiększeniu świadomości społecznej wciąż towarzyszy rosnąca umieralność.
Młode kobiety i bezwzględna diagnoza
Największe ryzyko wciąż występuje powyżej 50. roku życia, ale coraz częściej nowotwór diagnozuje się w młodszych grupach. Dodatkowo, w przypadku pacjentek poniżej 40. roku życia rak piersi może się okazać niezwykle groźny. Wśród młodszych pacjentek spotyka się bardziej agresywne jego typy – jak potrójnie ujemny rak piersi (TNBC), który jest jednym z najgorzej rokujących i najtrudniejszych do leczenia. Przeważnie pacjentki w wieku 30 albo 40 lat trafiają do lekarza już w drugim albo trzecim stopniu zaawansowania. Guz szybko rośnie i dochodzi do przerzutów, a jedyną możliwością leczenia pozostaje wówczas chemioterapia.
Istotną przyczyną rosnącej umieralności – również pośród młodszych kobiet – jest z pewnością niska zgłaszalność na badania profilaktyczne w kierunku wykrywania raka piersi. Odsetek kobiet, które wykonały mammografię spadł pomiędzy 2019 a 2021 rokiem z 39 do 34% – do czego niewątpliwie przyczyniła się również pandemia COVID-19. Regularnie bada się więc zaledwie około 30% kobiet – podczas gdy najistotniejszym czynnikiem, który decyduje o skuteczności leczenia jest właśnie czas! Chodzi o to, aby wykryć chorobę w jak najwcześniejszym stadium, gdy rak nie zdąży się rozwinąć i pozostają jeszcze duże możliwości leczenia. Regularne wykonywanie badań przez kobiety, które znajdują się w grupie ryzyka pozwoliłoby zmniejszyć umieralność o nawet 30%.
Profilaktyka raka piersi nie składa się wyłącznie z mammografii i ultrasonografii. Zwłaszcza dotyczy to młodych kobiet, które nie znajdują się jeszcze w grupie ryzyka i nie obejmują ich badania przesiewowe. Tutaj niezwykle ważne jest samobadanie.
Badanie, które wykonasz sama
Samobadanie to pierwsza, podstawowa czynność w profilaktyce nowotworów piersi. Dzięki obserwacji i rejestrowaniu niewielkich zmian w wyglądzie czy strukturze można dostrzec wczesne objawy choroby. Niestety, kobietom w dużej mierze brakuje świadomości tego, że same mogą wykonać takie badanie. Zdarza się również, że pojawia się lęk przed znalezieniem objawów choroby, która może zrujnować plany na życie. Tymczasem, duży procent wykrytych zmian – torbiele, tłuszczaki czy włókniaki – nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.
Inaczej jest ze zmianami nowotworowymi, ale jeśli badasz się regularnie, to czas działa na Twoją korzyść.
Regularna obserwacja obniża ryzyko przeoczenia choroby. Powtarzając badanie, kobieta poznaje własne ciało i uczy się dostrzegać zagrożenia. Samobadanie nie zastąpi USG czy wizyty u lekarza, ale przyspieszy moment ewentualnego rozpoznania choroby i rozpoczęcia leczenia.
W jaki sposób samodzielnie badać piersi?
Samobadanie warto rozpocząć od 20. roku życia. Istotna w tym kontekście wydaje się dobra więź pomiędzy matką i córką, która ułatwia „zdobycie” takiego nawyku. Nastolatka, która dowie się w jaki sposób należy się badać, prędzej będzie to robić jako młoda kobieta.
Samobadanie wykonuje się regularnie, najlepiej około tygodnia po miesiączce (w trakcie miesiączki zmienia się struktura tkanki, a piersi są nadwrażliwe i obolałe).
- Stań przed lustrem, unieś ręce do góry i spleć je za głową. Obejrzy dokładnie piersi. Zwróć uwagę na kształt – czy nie ma żadnych wgłębień, wybrzuszeń, nabrzmiałych żył, wyciągniętej skóry; kolor – czy nie pojawiło się zaczerwienienie, „pomarańczowa skórka”, owrzodzenie; wygląd brodawki – ewentualny wyciek, niegojąca się rana, zmiana kształtu albo zrogowacenie;
- Opuść ręce na biodra i obejrzyj piersi ponownie, w tej pozycji, zwracając uwagę na wyżej przytoczone symptomy;
- Zbadaj piersi dotykiem – unieś jedną rękę nad głowę, a palcami drugiej zbadaj pierś. Wykonuj ruchy okrężne, od środka piersi do zewnątrz; zbadaj pierś palcami, uciskając z góry do dołu; następnie sprawdź ją promieniście, dotykając od brodawki do zewnątrz. Prawą dłonią badaj lewą pierś i na odwrót.
- Połóż się na plecach i ponownie zbadaj piersi przy pomocy dotyku.
Badanie ma na celu upewnić Cię, że jesteś zdrowa. W razie niepokojących objawów, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który pomoże ustalić, czy występująca zmiana jest groźna. Lekarz może także zlecić wykonanie ultrasonografii albo mammografii.
Badanie ma na celu upewnić Cię, że jesteś zdrowa. W razie niepokojących objawów, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który pomoże ustalić, czy występująca zmiana jest groźna. Lekarz może także zlecić wykonanie ultrasonografii albo mammografii.
Ultrasonografia to badanie bardzo przydatne zwłaszcza dla młodych kobiet. Stanowi pogłębienie diagnostyki wykonanej przy pomocy mammografii, która nie jest w stanie wykryć wszystkich zmian. Zalecana jest dla kobiet do 35. roku życia ze względu na wysoką gęstość tkanki gruczołowej w młodym wieku. USG umożliwia bardziej precyzyjną ocenę typu czy rozmiaru zaobserwowanych zmian.
Profilaktyka raka piersi
Chociaż nowotwory piersi u kobiet poniżej 50. roku życia stanowią około 1/5 wszystkich zachorowań, to nie należy lekceważyć czynników ryzyka. Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia – poprzez zdrowy styl życia można by uniknąć nawet połowy wszystkich przypadków nowotworów.
Czego należy unikać, aby chronić się przed rakiem piersi?
• Nadwaga i otyłość – to jeden z ważniejszych czynników podwyższających ryzyko zachorowania na raka piersi. Według Narodowego Instytutu Raka w Stanach Zjednoczonych mniej więcej 50% kobiet, które doświadczyły nowotworu piersi w starszym wieku zmagały się również z otyłością.
• Brak aktywności fizycznej – regularna aktywność fizyczna może przyczynić się do obniżenia ryzyka nowotworu piersi nawet o 25% w porównaniu do osób, które nie podejmują na co dzień żadnego wysiłku;
• Picie alkoholu – im większe ilości, tym wyższe ryzyko zachorowania na raka piersi. Już nawet jeden kieliszek wina dziennie może zwiększyć prawdopodobieństwo choroby o 10% w porównaniu do kobiet, które nie piją alkoholu.
Okazuje się również, że późna pierwsza ciąża (powyżej 35. roku życia) czy stosowanie zastępczej terapii hormonalnej w okresie menopauzy w niektórych przypadkach mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi.
Z kolei czynnikiem, który może obniżyć to prawdopodobieństwo jest karmienie piersią – do czego zachęca Światowa Organizacja Zdrowia, oczywiście jeżeli kobieta ma taką możliwość.
Kilka minut może Ci dać kilkadziesiąt lat!
Samodzielne badanie piersi trwa zaledwie kilka minut. To tylko kilka minut miesięcznie, które pomoże Ci lepiej poznać własne ciało i zapewnić spokój ducha. Zmiana o charakterze nowotworowym wykryta w obrębie piersi odpowiednio wcześnie daje większe szanse na całkowite wyleczenie. Warto poświęcić kilka minut każdego miesiąca, aby zyskać być może kilkadziesiąt lat długiego, zdrowego życia.
