Z najnowszych danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że rocznie diagnozuje się nowotwory złośliwe u prawie 170 tys. osób, a 100 tys. pacjentów umiera. Te liczby można zmniejszyć, jeśli podejmiemy powszechne działania profilaktyczne. Zdrowemu stylowi życia powinny towarzyszyć regularne badania profilaktyczne. To one często pomagają ratować życie.
Większość pacjentów zgłasza się do lekarza, dopiero gdy objawy stają się dokuczliwe, pojawia się ból. Brak czasu i strach przed diagnozą dodatkowo nie ułatwiają podjęcia decyzji o wykonaniu badań. Nie należy odkładać ich na później – w przypadku nowotworów czas ma ogromne znaczenie. Niektóre z nich można wyleczyć, o ile zostaną w porę wykryte.
Dlaczego regularne badania przesiewowe są tak ważne?
Badania przesiewowe służą wczesnemu wykrywaniu choroby, czyli wtedy, kiedy szanse na jej wyleczenie są największe. W onkologii ma to szczególne znaczenie. Część nowotworów rozwija się w organizmie bez żadnych sygnałów. Dlatego tylko regularny udział w badaniach przesiewowych (tzw. screening) umożliwia wykrycie choroby, zanim pojawią się przerzuty. Niektóre metody diagnostyczne pozwalają nawet na znalezienie zmian przedrakowych.
Jakie badania należy wykonać i kiedy?
W Polsce prowadzone są badania przesiewowe w postaci programów profilaktyki i wczesnego wykrywania trzech nowotworów: raka piersi, raka szyjki macicy i raka jelita grubego. To nowotwory, które w wielu przypadkach wykrywane są zbyt późno. W ramach kilku programów możesz bezpłatnie wykonać badania przesiewowe w ich kierunku. Są to:
- Mammografia – jest badaniem wykonywanym w celu wykrywania wczesnych zmian nowotworowych u kobiet. Polega ono na wykonaniu dwóch zdjęć rentgenowskich każdej piersi. Dzięki temu można znaleźć zmiany w momencie, kiedy nie są jeszcze wyczuwalne. Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne, trwa zaledwie kilka minut. Zachorowalność na raka piersi jest największa w wieku od 55 do 66 lat, dlatego w ramach programu raz na 2 lata może je wykonać bezpłatnie każda kobieta pomiędzy 50 a 69 rokiem życia. Nie wymaga ono skierowania od lekarza.
- Cytologia – to badanie ginekologiczne wykonywane w kierunku rozpoznania nowotworu szyjki macicy i stanów przedrakowych. Polega na wprowadzeniu do pochwy wziernika, pobraniu i pobraniu za pomocą szczoteczki komórek znajdujących się na tarczy w kanale szyjki macicy. Materiał jest nakładany na specjalne szkiełko cytologiczne, a następnie poddawany ocenie mikroskopowej. Badanie cytologiczne powinna wykonywać każda kobieta, która skończyła 25 lat. Jest ono bezbolesne i trwa tylko kilkanaście sekund, a może uratować życie. Z bezpłatnego programu profilaktyki raka szyjki macicy mogą skorzystać kobiety w wieku 25–59 lat, nawet jeśli nie odczuwają żadnych objawów. Badanie można wykonać raz na 3 lata.
- Kolonoskopia – jest podstawowym badaniem przesiewowym służącym wykrywaniu raka jelita grubego. Pozwala ono na znalezienie wczesnych, jeszcze bezobjawowych zmian w postaci polipów i usunięcie ich, zanim przekształcą się w nowotwór. Badanie polega na wprowadzeniu kolonoskopu (giętkiego przewodu zakończonego kamerą) przez odbyt do oczyszczonego jelita grubego i ujścia jelita cienkiego. Procedura trwa około 15-30 minut. Z bezpłatnego Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego mogą skorzystać osoby wieku 55-64 lata, które otrzymają na adres domowy imienne zaproszenie na profilaktyczną kolonoskopię lub osoby w wieku 50-65 lat, które chcą wykonać badanie, ale nie otrzymały jeszcze zaproszenia (wówczas należy zgłosić się do ośrodka wykonującego badanie).
Profilaktyka nowotworów – jak zmniejszyć ryzyko zachorowania
W profilaktyce nowotworowej nie tylko są ważne badania, ale również zachowania, nad którymi można pracować, by ograniczyć ryzyko zachorowania. W przypadku większości nowotworów nie da się określić jednego czynnika, który jest odpowiedzialny za ich powstanie. Najczęściej choroba jest wywołana całym zespołem uwarunkowań. Są to m.in.: styl życia, nawyki żywieniowe, wykonywany zawód czy nałogi.
Aby zmniejszyć ryzyko choroby, pamiętaj o kilku najważniejszych zasadach:
- Nie pal tytoniu – to główna przyczyna zachorowań na raka płuc. Im więcej palisz, tym bardziej narażasz się na chorobę.
- Dbaj o zdrową dietę – wprowadź więcej warzyw i owoców, ogranicz tłuszcze i czerwone mięso. Unikaj słodkich napojów.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała – osoby z otyłością i nadwagą są bardziej narażone na niektóre typy nowotworów. Kontroluj wskaźnik BMI.
- Zadbaj o regularną aktywność fizyczną – ruch zapobiega odkładaniu się tłuszczu w organizmie i stymuluje produkcję białych krwinek, które tworzą barierę odpornościową. Bądź aktywny co najmniej 5 razy w tygodniu przez 30-60 minut.
- Zaszczep się – szczepienia to ważna część profilaktyki nowotworowej. Pamiętaj o szczepionkach przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (wirus HPV to czynnik kancerogenny) i przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B to jeden z czynników odpowiedzialnych za rozwój raka wątrobowokomórkowego).
- Unikaj czynników kancerogennych – zwróć uwagę czy w Twoim otoczeniu są: metale ciężkie, benzen, dioksyny, chlorek winylu lub azbest. Czytaj etykiety kosmetyków. Jeśli w Twojej pracy masz do czynienia z substancjami kancerogennymi, zadbaj o odpowiednie środki ostrożności.
Skorzystaj z profilaktyki zdrowotnej, którą oferuje pracodawca
Coraz więcej pracodawców w Polsce zdaje sobie sprawę z tego, że zdrowy pracownik, to wydajny pracownik. Kandydaci rekrutujący się do firm również częściej zwracają uwagę, czy przyszły pracodawca dba o zdrowie swoich pracowników. Docenia to również to Ministerstwo Zdrowia. Firmy, które troszczą się o zdrowie swoich pracowników i skutecznie wdrażają programy profilaktyczne, mogą starać się o certyfikat “PracoDawca Zdrowia”. Pracodawca może uświadamiać o konieczności wykonywania przeciwnowotworowych badań profilaktycznych, ale chęci muszą wyjść z obu stron. Kiedy ostatnio wykonywałeś badania? Jeśli Twoja odpowiedź to „kilka lat”, czas na Twój ruch! Pamiętaj, że brak objawów nie świadczy o braku choroby. Rak piersi, szyjki macicy i jelita grubego rzadko dają o sobie znać na początku. Zapisz się na bezpłatne badania i wyprzedź chorobę, zanim da o sobie znać.
Jesteś pracodawcą? Dbasz o zdrowie swoich pracowników? Weź udział w programie PracoDawca Zdrowia. Więcej informacji na stronie: planujedlugiezycie.pl zakładka PracoDawca Zdrowia. Chcesz wiedzieć więcej, szukasz informacji na temat bezpłatnych badań, wejdź na www.planujedlugiezycie.pl lub zadzwoń na bezpłatną infolinię 800 190 590. Infolinia jest czynna 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Kampania społeczna „Planuję długie życie” realizowana w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030, finansowana ze środków Ministra
