W jaki sposób skutecznie odróżnić łagodne znamię od pieprzyka, który może być oznaką choroby nowotworowej? Skierować na zmianę wiązkę światła i obejrzeć ten fragment skóry w wielokrotnym powiększeniu. To proste badanie profilaktyczne przeprowadzany przy pomocy urządzenia zwanego dermatoskopem, można wykonać w każdym gabinecie dermatologicznym.
Piegi, plamki czy pieprzyki – to potoczne nazwy znamion, które na skórze ma każdy z nas. Część tych zmian towarzyszy nam od momentu przyjścia na świat, inne pojawiają się, kiedy wystawione na promieniowanie ultrafioletowe komórki pigmentowe zaczynają się rozmnażać.
Większość znamion ma łagodny charakter i jest niegroźna dla naszego zdrowia, ale na skórze mogą pojawić się również niebezpieczne zmiany nowotworowe. Dlatego tak istotne jest regularne przeprowadzanie badania dermatoskopowego, które pozwoli precyzyjnie określić rodzaj zmiany skórnej. Tym bardziej, że zdiagnozowanie choroby skóry np. czerniaka w początkowym stadium zaawansowania pozwala szybko rozpocząć właściwą kurację, która daje niemal 100 % szansę na całkowity powrót do zdrowia.
Czym jest dermatoskop?
To urządzenie medyczne, zaopatrzone w szkło powiększające i źródło światła, które umożliwia dokładne przyjrzenie się zmianom skórnym i pozwala ocenić ich stan. W trakcie badania dermatolog sprawdza czy zmiana ma nieregularne brzegi, czy w jej obrębie pojawiają się różne kolory, jaką ma strukturę, czy jest wypukła, a jej średnica wynosi ponad 6 mm. Rodzajem medycznej instrukcji ułatwiającej ocenę konkretnej zmiany jest reguła ABCDE (skrót od pierwszych liter angielskich słów określających parametry), zgodnie z którą lekarz zwraca uwagę na kształt pieprzyka („asymetry”), nierówny brzeg („border”), wielobarwność („colour”), rozmiar („demeter”) oraz przeobrażenie, czyli dynamiczna zmianę wielkości i struktury („evolution”).
Jeszcze bardziej precyzyjną diagnostykę umożliwia wykorzystanie nowoczesnej aparatury cyfrowej. Na przykład fotodermatoskop w trakcie badania wykonuje fotografię zmiany w powiększeniu i przekazuje zapisany obraz do komputera. Dzięki tej metodzie lekarz może obejrzeć zdjęcie w wysokiej rozdzielczości na monitorze i precyzyjnie ocenić badaną zmianę. Urządzenie umożliwia również przeprowadzenie analizy porównawczej, czyli śledzenie ewolucji konkretnego znamienia. Natomiast zaopatrzony w kamerę wideodermatoskop pozwala nie tylko obejrzeć obraz zmiany na ekranie, ale także dzięki specjalnemu programowi obliczyć prawdopodobieństwo wystąpienia w danym obszarze komórek nowotworowych.
Po przeprowadzeniu dermatoskopii lekarz ocenia, czy dane znamię jest łagodne, czy też powinno zostać usunięte w trakcie zabiegu chirurgicznego i przesłane do analizy histopatologicznej na obecność komórek rakowych. Dermatoskop jest przydatny także w diagnostyce innych chorób skórnych, takich jak rogowacenie łojotokowe, naczyniaki czy schorzenia wywołane przez pasożyty np. świerzb.
Jak wygląda badanie dermatoskopem i czy można się do niego przygotować?
Przed wizytą w gabinecie dermatologicznym trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało i zwrócić uwagę na to, w których partiach zlokalizowane są zmiany skórne. Szczególną uwagę należy poświęcić tym rejonom, w których trudniej dostrzec i zlokalizować znamiona np. skórze głowy, przestrzeni między palcami u stóp, plecom. Dzięki temu w trakcie badania będziemy mogli podpowiedzieć lekarzowi gdzie znajdują się zmiany, które koniecznie trzeba obejrzeć i przeanalizować. By obraz na dermatoskopie był jak najbardziej precyzyjny można przyciąć lub zgolić włosy w okolicy znamienia. Panie powinny na czas wizyty zrezygnować z makijażu, by nałożone na twarz czy szyję drobinki podkładu, pudru lub różu nie zniekształcił wyniku badania.
Przed jego rozpoczęciem dermatolog przeprowadzi szczegółowy wywiad medyczny i zapyta nas jak dużo czasu spędzamy na słońcu, czy w dzieciństwie lub młodości nasza skóra była poparzona przez promienie słoneczne i czy w naszej najbliższej rodzinie były przypadki złośliwego raka skóry lub czy sami chorowaliśmy w przeszłości. Lekarz będzie chciał również ustalić czy cierpimy na przewlekłe schorzenie, które może znacznie osłabić układ odpornościowy i czy zdarza nam się korzystać z solarium.
W trakcie badania dermatoskopem nasza skóra jest precyzyjnie oglądana „od stóp do głów”: lekarz nie omija żadnej części ciała uwzględniając te partie, których nie możemy obejrzeć samodzielnie np. plecy czy skórę głowy. Istotne jest, by przyjrzeć się wszystkim zmianom na skórze i żadnej z nich nie pominąć. W czasie wizyty powinniśmy przekazać dermatologowi informację, które znamiona towarzyszą nam od urodzenia lub od wielu lat, a które pojawiły się niedawno lub zaczęły ewoluować. Standardowo ocenia się nie tylko pieprzyki, które wywołały nasze zaniepokojenie i różnią się od pozostałych, ale wszystkie zmiany na skórze.
Warto podkreślić, że badanie jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne i nie ma żadnych przeciwwskazań do jego przeprowadzenia. To oznacza, że z dermatoskopii mogą bez obaw korzystać wszyscy, także dzieci i kobiety w ciąży.
Po zakończeniu badania dowiemy się, czy na naszej skórze znajdują się znamiona wymagające obserwacji i systematycznej kontroli lub takie, które należy usunąć i przekazać do badania histopatologicznego. Jeżeli po analizie laboratoryjnej okaże się, że zmiana ma charakter nowotworowy, konieczna będzie pilna konsultacja onkologiczna.
Jak często się badać?
Dermatoskopia pozwala wykryć niebezpieczne zmiany nowotworowe na skórze już na początkowym etapie i skutecznie je leczyć. Dlatego z tej formy diagnostyki każdy z nas powinien korzystać regularnie, nie tylko wtedy kiedy zaobserwujemy niepokojące objawy. Jeśli nie skończyliśmy jeszcze 40 lat, a nasze ciało nie jest pokryte licznymi znamionami, wystarczy jeżeli zajrzymy do gabinetu dermatologicznego raz na trzy lata. Po rozpoczęciu czwartej dekady życia należy skorzystać z konsultacji dermatologicznej co 12 miesięcy, bo ryzyko pojawienia się niebezpiecznych zmian nowotworowych takich jak czerniak rośnie wraz z wiekiem. Nie możemy bagatelizować cyklicznej kontroli znamion jeżeli jesteśmy w grupie podwyższonego ryzyka, czyli:
– ulegliśmy w dzieciństwie lub wczesnej młodości poparzeniu słonecznemu,
– często się opalamy lub korzystamy z solarium,
– mamy jasną skórę pokrytą piegami i licznymi zmianami,
– chorowaliśmy w przeszłości na nowotwór skóry lub z tą choroba zmagał się członek naszej najbliższej rodziny (rodzice lub dziadkowie),
– mamy zmniejszoną odporność ( w związku z przewlekłą chorobą lub przeszczepem narządu),- jesteśmy w ciąży lub w okresie połogu.
