Lekarze i specjaliści zdrowia publicznego są zgodni, co do tego, że badania profilaktyczne pozwalają na wczesne wykrycie nowotworów, a w wielu przypadkach także ich skuteczne leczenie. Niestety, wciąż zbyt mały odsetek Polek ma wystarczającą wiedzę na ich temat albo wierzy w ich skuteczność. Przekonaj się, jakie badania możesz wykonać w swoim wieku, aby zwiększyć szansę na uniknięcie chorób nowotworowych!
Badania profilaktyczne są nie do przecenienia w kontekście rozpoznawania i wykrywania nowotworów. Wczesne wykrycie zmian nowotworowych lub przednowotworowych pozwala w bardzo wielu przypadkach całkowicie wyleczyć chorobę i uniknąć długotrwałych skutków leczenia, które może być następstwem opóźnionej diagnozy. Dzięki systematycznym badaniom oraz unikaniu bądź redukcji oddziaływania czynników ryzyka możemy aktywnie chronić się przed rakiem przez całe życie. Do tego jednak potrzebna jest świadomość zagrożenia, a także znajomość metod, dzięki którym w prosty sposób zredukujemy ryzyko rozwoju choroby.
Wykorzystać szansę
Niestety, nadal liczba osób, które wykonują regularne badania w Polsce pozostaje na niskim poziomie. Co prawda statystycznie nadal kobiety częściej niż mężczyźni zgłaszają się na wybrane badania, ale wciąż są to liczby, które wymagają poprawy. Opierając się na raporcie Głównego Urzędu Statystycznego pt. „Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych” z 2022 roku można stwierdzić, że z wybranych programów profilaktycznych w 2020 roku skorzystało zaledwie 8% osób powyżej 25 roku życia. Podczas gdy w ostatniej edycji raportu z 2016 roku – było to blisko 20%. Trzeba mieć jednak na uwadze fakt, że nowsze badania obejmowały okres epidemii COVID-19, w trakcie której dostęp do niektórych usług medycznych mógł być ograniczony.
Można też powiedzieć, że różne badania cieszą się różną popularnością. Największą zgłaszalność miały programy Profilaktyki Raka Piersi i Profilaktyki Raka Szyjki Macicy (mammografia i cytologia) – ale aby te badania były efektywne musi w nich uczestniczyć co najmniej 70% populqacji.
Wszystkie badania przesiewowe dają kobietą ogromną szansę na długie i spokojne życie. Poprawa świadomości w tym zakresie mogłaby znacząco zmienić sytuację Polek w walce z nowotworami.
Wykonaj te badania!
Dlaczego nie chcemy się badać? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Poza tym, że blisko 20% Polaków i Polek nie wierzy w skuteczność profilaktyki – największym problemem wydaje się brak świadomości społecznej i podstawowej wiedzy na temat regularnych badań.
Jeśli masz 20 lat
Niektóre badania profilaktyki nowotworowej powinna wykonywać co jakiś czas każda dorosła kobieta. Nie są to skomplikowane ani inwazyjne procedury, a mogą pomóc Ci uniknąć groźniejszych chorób.
- Morfologia – czyli podstawowe badanie krwi – wykonuje się na podstawie zalecenia lekarskiego w przypadku niejednoznacznych objawów. Badanie to daje przydatne informacje o ogólnym stanie zdrowia, a także pozwala odpowiednio wcześnie wykryć stany zapalne, zakażenia czy problemy z odpornością (raz na rok);
- Samobadanie piersi – cykliczne samobadanie powinno się wykonywać każdego miesiąca. To podstawowa czynność we wczesnej profilaktyce raka piersi. Dzięki regularnemu badaniu piersi, możesz wykryć zmiany w wyglądzie, rozmiarze i strukturze piersi, które mogą wymagać większej uwagi. Szybko wykrywa zmiana nowotworowa daje większą szansę na wyleczenie (raz na miesiąc);
- Każda kobieta powyżej 20 roku życia powinna regularnie odwiedzać ginekologa. Po 25 roku życia musisz pamiętać o cyklicznym wykonywaniu cytologii w ramach profilaktyki raka szyjki macicy – jednego z najczęściej występujących nowotworów wśród kobiet (powyżej 25 lat – badanie możesz wykonać raz na trzy lata w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy).
Więcej na temat cytologii i miejsc, w których możesz ją bezpłatnie wykonać.
Pamiętaj, że każda indywidualna sytuacja jest inna – od tego może zależeć częstość wizyt lekarskich i badań, których będziesz potrzebować. Mogą one obejmować badania skóry, USG jamy brzusznej, USG przezpochwowe czy RTG klatki piersiowej w przypadku osób palących. Jednak wykonywanie powyżej opisanych czynności pozwoli Ci zwiększyć szansę na wykrycie nieprawidłowości już na wczesnym etapie.
Jeśli masz 30 lat
Kontynuuj cykliczne wykonywanie opisanych badań – morfologii, samobadania piersi, cytologii.
- W zależności od indywidualnej potrzeby lub wskazań lekarza należy wykonywać USG ginekologiczne, które umożliwia wykrycie nieprawidłowości w obrębie narządów rodnych (raz w roku).
Jeśli masz 40 lat
Kontynuuj cykliczne wykonywanie powyższych badań – morfologii, badania tarczycy, samobadania piersi, cytologii, USG przezpochwowego. W tym wieku zaleca się również wykonywanie USG piersi, mammografii oraz badanie poziomu hormonów tarczycy.
- W tym wieku możesz także skorzystać z programu „Profilaktyka 40 PLUS”. Kobiety w ramach tego programu mogą wykonać badania, które pozwolą zidentyfikować albo wykluczyć objawy najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Dzięki badaniom obecnym w programie możesz wykluczyć ryzyko nowotworów układu pokarmowego, chorób sercowych, nadwagi i otyłości, schorzeń w obrębie nerek i dróg moczowych, a także nieprawidłowości hematologicznych (dotyczących krwi).
- Po 45 roku życia masz także do dyspozycji bezpłatną mammografię, wykonywaną w kierunku wykluczenia raka piersi (raz na dwa lata – chyba, że lekarz zaleci ponowne wykonanie po upłynięciu roku).
Jeśli masz 50 lat
W tym wieku wiele kobiet wchodzi w okres menopauzy, co oznacza zmiany hormonalne w gospodarce organizmu, dlatego kontynuuj wykonywanie powyższych badań, aby uniknąć niepokoju i ewentualnie wykryć wszelkie nieprawidłowości na odpowiednio wczesnym etapie.
- Po ukończeniu 50. lat w ramach programu badań przesiewowych możesz wykonać bezpłatną kolonoskopię, umożliwiającą wykrycie zmian w jelicie grubym (jeśli nie miałaś wykonanej kolonoskopii w przeciągu ostatnich 10 lat). Jeśli Twój krewny pierwszego stopnia miał diagnozę nowotworu jelita grubego, możesz wykonać to badanie także po 40. roku życia.
Sprawdź, gdzie możesz wykonać bezpłatne badania przesiewowe: mammografię i kolonoskopię.
Nie zwlekaj!
Badania profilaktyczne są naprawdę skuteczne. Unikając czynników ryzyka, takich jak nadwaga, brak ruchu, palenie tytoniu, picie alkoholu czy nieodpowiednia dieta, a także regularnie się badając, można w wielu wypadkach uniknąć choroby nowotworowej! Zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Zdrowia w ten sposób można zapobiec 30-50% zachorowań na raka.
Twoje zdrowie nie jest jedną z tych spraw, które można przekładać na później! Dlatego warto zapisać w kalendarzu, notesie albo przyczepić na lodówce przypomnienie o badaniach, które warto wykonać w najbliższym czasie.
Sprawdź również, jakie badania powinni wykonywać mężczyźni, aby wczesne wykrycie choroby zwiększało szansę wyleczenie. „Zrób C.O.Ś. dla zdrowia. Badania, które powinien wykonać mężczyzna w wieku 20, 30, 40 i powyżej 50 lat”.
