Z roku na rok rośnie poziom świadomości na temat nowotworów wśród polskich mężczyzn, ale wciąż zbyt niewielu pamięta, że należy się regularnie badać, a zaniedbania i niezdrowy styl życia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji w przyszłości. Nie jest jednak zbyt późno, aby stawić czoła temu najpoważniejszemu wyzwaniu zdrowotnemu XXI wieku, jakim są nowotwory! Tylko od czego zacząć? Sprawdź, jakie są najpopularniejsze męskie nowotwory w Polsce i jak im zapobiegać.
Z ostatniego raportu opublikowanego przez Krajowy Rejestr Nowotworów i Narodowy Instytut Onkologii wynika, że w 2020 roku w Polsce na nowotwory złośliwe zachorowało ponad 72 tysiące mężczyzn. Chociaż poziom świadomości z roku na rok rośnie, to wciąż niewielu mężczyzn pamięta, że należy się badać, a zaniedbania i niezdrowy styl życia mogą w dłuższej perspektywie prowadzić do poważnych konsekwencji. W jaki sposób mężczyźni w Polsce mogą stawić czoła temu najpoważniejszemu wyzwaniu zdrowotnemu XXI wieku, jakim są nowotwory?
Dopóki żyjemy w zdrowy, przemyślany sposób i znamy swój organizm, wykonując regularne badania, przewaga jest po naszej stronie. Dotyczy to zwłaszcza nowotworów najczęściej występujących wśród polskich mężczyzn. Ich częstotliwość nie jest spowodowana nieprzewidywalnością samej choroby – tylko skalą naszych zaniedbań.
Pomimo tego, że statystyczna zachorowalność ostatnio z roku na rok malała – na co wpływ mogły mieć ograniczenia diagnostyki związane z epidemią COVID-19 – to Polska wciąż ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności pośród krajów OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Dlatego tak ważne są wszelkie wysiłki, aby podnieść poziom świadomości zdrowotnej wśród mężczyzn w Polsce i zmotywować ich do działania!
Mniej nowotworów płuca – dobry sygnał
Na nowotwory złośliwe umiera więcej mężczyzn niż kobiet – widać to wyraźnie na przykładzie grup wiekowych 45-64 lata, jak również pośród pacjentów powyżej 65 roku życia. Jak wynika z raportu „Nowotwory Złośliwe w Polsce w 2020” (opublikowanego w 2022 roku) ta tendencja z roku na rok utrzymuje się. Jednak w ciągu ostatnich 15 lat obserwuje się istotną zmianę – spadek zachorowalności i umieralności na nowotwory płuc w populacji mężczyzn. Ma to związek ze zmianami w sposobie życia i ograniczeniu przez mężczyzn palenia tytoniu.
To przykład na to, że zmiana nawyków ma decydujące znaczenie i w dłuższej perspektywie przynosi efekty!
Niestety, równocześnie wzrasta liczba przypadków nowotworu gruczołu krokowego, który charakteryzuje się dużą śmiertelnością. Co więcej, odnotowuje się wzrost zachorowalności na raka okrężnicy w populacji mężczyzn. Tym nowotworom również można zapobiegać, trzeba jednak wiedzieć, jak to robić.
Jakie nowotwory pojawiają się najczęściej i przed czym należy się szczególnie chronić?
3 najczęstsze nowotwory wśród polskich mężczyzn
1. Zachorowalność na raka prostaty niestety wzrasta, nowotwór gruczołu krokowego był odpowiedzialny za 19,6% wszystkich zachorowań w 2020 roku. Z uwagi na fakt, że jednym z najważniejszych czynników ryzyka jest wiek mężczyzny, można się spodziewać, że w przeciągu kilku lat ten trend się będzie utrzymywać ze względu na starzenie się społeczeństwa. Co ciekawe, podczas gdy w Unii Europejskiej od 2015 roku obserwuje się spadek liczby zgonów z powodu tego nowotworu, w Polsce panuje odwrotny trend. Przyczyną bez wątpienia jest późna diagnostyka – spowodowana niskim poziomem świadomości zdrowotnej i niechęcią mężczyzn do badania się. Tymczasem, wykrycie raka prostaty we wczesnym stadium daje nawet 90% szans na wyleczenie! Podstawowy czynnik ryzyka to wiek – nowotwór dotyczy główne mężczyzn w przedziale wiekowym 65-80 lat, chociaż może rozwinąć się wcześniej, nawet poniżej 40. roku życia w przypadku osób obciążonych mutacją genów BRCA1 albo BRCA2. Wówczas przebieg choroby jest też bardziej agresywny. O wystąpieniu choroby decydują głównie czynniki genetyczne i związane z wiekiem, ale nie bez znaczenia pozostaje styl życia – palenie papierosów czy stres zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia tego nowotworu.
W profilaktyce raka prostaty istotny jest również styl życia. Z badań wynika, że mężczyźni, u których wykryto raka prostaty, a którzy palą są bardziej narażeni na szybkie rozwinięcie choroby niż niepalący. Dodatkowo ważne jest, aby unikać siedzącego trybu życia i podejmować regularną aktywność fizyczną. Nie należy również zaniedbywać prawidłowej diety – warto ograniczyć na przykład tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i jeść więcej świeżych warzyw oraz produktów bogatych w błonnik.
2. Nowotwór płuca (odpowiedzialny za 15,9% wszystkich zachorowań w 2020) – pomimo spadku liczby zachorowań wśród mężczyzn w przeciągu ostatnich 15 lat, wciąż pozostaje najgroźniejszym nowotworem. Największym czynnikiem ryzyka jest niewątpliwie palenie tytoniu. W Polsce wciąż jeszcze pali więcej mężczyzn niż kobiet. W ostatnich latach osoby palące otrzymały jeszcze alternatywę dla tradycyjnych wyrobów tytoniowych w postaci e-papierosów, których wpływ na nasze zdrowie, jak pokazuje coraz więcej analiz, okazuje się równie niekorzystny.
Dodatkowe czynniki ryzyka to: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc – charakteryzuje się przewlekłym kaszlem i dusznością podczas wysiłku i wiąże się zmniejszeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe), zanieczyszczone powietrze czy ekspozycja na azbest i radon.
Profilaktyka nowotworu płuca: W Polsce palenie tytoniu odpowiada za ponad 80% zachorowań na raka płuca wśród mężczyzn. Wypalenie nawet czterech papierosów dziennie aż trzykrotnie podnosi ryzyko zgonu z powodu raka płuc i zawału serca. Dlatego kluczowe w profilaktyce jest przede wszystkim rzucenie palenia. Z każdym rokiem, gdy nie palimy, zagrożenie nowotworem maleje. Nie bez znaczenia pozostaje wczesna diagnoza, ze względu na fakt, że rak płuca jest jednym z najgorzej rokujących. Według danych Ministerstwa Zdrowia, chorzy na ten nowotwór rozpoczynają przeważnie leczenie w momencie, gdy szanse wyzdrowienia są mniejsze. Dlatego nigdy nie bagatelizuj takich objawów jak kaszel czy duszności!
Sprawdź, czy kwalifikujesz się do badań wykrywania raka płuca.
3. Nowotwór jelita grubego (odpowiedzialny za 6,9% wszystkich zachorowań w 2020 roku) – niezwykle podstępny nowotwór, który może się rozwijać nawet kilka lat bez wyraźnych symptomów. Przez to często diagnozowany jest zbyt późno. W 2020 zachorowało na raka jelita 4978 mężczyzn, a zmarło 4415. W znacznej mierze jego rozwój spowodowany jest niewłaściwym stylem życia – nadwagą, otyłością, brakiem aktywności fizycznej i złą dietą. W zaledwie kilku czy kilkunastu procentach w jego rozwoju główną rolę odgrywa podłoże genetyczne. Wśród czynników ryzyka duże znaczenie ma wiek – znaczna cześć przypadków występuje po 50 roku życia.
Profilaktyka: Żeby chronić się przed rakiem jelita grubego należy ograniczyć czynniki ryzyka i zmienić styl życia. Można zacząć od diety, ograniczając tłuszcze zwierzęce, dania wysoko przetworzone, konserwanty i sztuczne dodatki, równocześnie wprowadzając do jadłospisu produkty świeże i bogate w błonnik. Ponadto warto również porzucić używki, takie jak alkohol i wyroby tytoniowe. Duże znaczenie ma także regularna aktywność fizyczna.
Najprostszym badaniem, które możemy wykonać w ramach wczesnej diagnostyki to badanie krwi utajonej w kale. Może ono wykryć obecność nowotworu jeszcze przed pojawieniem się objawów. Wykrywanie i usuwanie polipów jelita grubego, które przyczyniają się do rozwoju nowotworu, umożliwia z kolei kolonoskopia. Polega ono na w prowadzeniu do organizmu i oglądaniu błony śluzowej jelita grubego przy pomocy giętkiego wziernika, w celu wykrycia zmian o charakterze nowotworowym. W ramach konieczności, przy pomocy specjalnych mikronarzędzi jednocześnie z badaniem można usunąć istniejące polipy. Badanie to jest dostępne w programie bezpłatnych badań przesiewowych – dla osób z obciążeniem genetycznym od 40 do 49 roku życia i dla wszystkich w przedziale wiekowym 50-65 lat.
Sprawdź, gdzie możesz wykonać kolonoskopię w ramach bezpłatnych badań przesiewowych.
Częstym i groźnym nowotworem w populacji mężczyzn jest rak pęcherza moczowego, który odpowiada za 6,6% wszystkich zachorowań w Polsce. Występuje czterokrotnie częściej wśród mężczyzn niż kobiet, a do najczęstszych czynników ryzyka należą: wiek (powyżej 50. roku życia), palenie papierosów, które odpowiada za niemal połowę wszystkich przypadków; przewlekłe stany zapalne pęcherza moczowego czy ekspozycja na związki chemiczne – zwłaszcza w przemyśle farbiarskim, gumowym, tekstylnym, hutniczym oraz gazowniczym. Profilaktyka tego typu nowotworu polega przede wszystkim na rzuceniu palenia, a także ograniczeniu ekspozycji na czynniki chemiczne.
Sam decyduj o swojej przyszłości!
Nowotworom, które spotykają mężczyzn na całym świecie przynajmniej w 1/3 przypadków można zapobiec, zmieniając styl życia, nawyki i częściej się badając. Do tego potrzebne jest podniesienie świadomości wagi profilaktyki wśród mężczyzn, która wciąż jest na dramatycznie niskim poziomie. Dla przykładu – według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2022 roku zaledwie 4,9% mężczyzn poddało się prostym badaniom poziomu PSA, podczas gdy nowotwór prostaty jest drugim, najgroźniejszym nowotworem w populacji mężczyzn!
Nowotworom można i należy zapobiegać. Zacznij od niewielkich kroków – regularna aktywność fizyczna, bardziej zróżnicowane posiłki, regularne wizyty u lekarza – te proste czynności stanowią ogromną różnicę i mogą zapewnić Ci długie życie.
