Rak skóry to, najogólniej ujmując, trzy różnorodne nowotwory o innym przebiegu. Najczęstszym wśród diagnozowanych nowotworów skóry jest rak podstawnokomórkowy o przebiegu wieloletnim, nieco rzadziej występującym jest dynamicznie postępujący rak płaskonabłonkowy skóry. Trzecim zaś rodzajem jest czerniak, który jest nowotworem źle rokującym i często łączącym się z przerzutami (wówczas z formy miejscowej staje się on przerzutową).
Czerniak jest nowotworem złośliwym najczęściej występującym na skórze, jednak może on również występować w obrębie błony śluzowej ust i nosa, a także na paznokciach i gałce ocznej. Wywodzi się on z melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry wytwarzających melaninę – pigment skóry. Sprawia on, że skóra staje się ciemniejsza w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym (słońcem czy lampami solariów) i to właśnie ono wskazywane jest jako najważniejszy czynnik odpowiedzialny za rozwój nowotworów skóry.
Najbardziej niebezpieczna i mająca wpływ na rozwój czerniaka jest krótkotrwała, ale intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne, praktykowana przez wiele lat, która prowadzi do oparzeń skóry. Szczególne znaczenie ma, jeśli na taką ekspozycję pacjent narażony był już w młodym wieku. Pewną rolę odgrywa też genetyka i poszczególne mutacje w chromosomach DNA. O ile na genetykę wpływu nie mamy, na pierwszy (i najważniejszy) z czynników już tak.
Podstawę profilaktyki służącej ochronie przed nowotworami skóry stanowi zmniejszenie ekspozycji na promieniowanie słoneczne, szczególnie w lecie w godzinach południowych (między godziną 10:00 a 14:00), kiedy słońce znajduje się w zenicie. Eksponując się na słońce w innych godzinach należy pamiętać o odpowiedniej ochronie przeciwsłonecznej – zaliczają się do niej stosowanie kosmetyków z filtrami UV (o jak najwyższym wskaźniku ochrony, a także stosunkowo niedawno przybyłych na nasz rynek kremów z filtrami mineralnymi), noszenie jasnych, przewiewnych ubrań zakrywających ciało, które pomogą odbijać promienie słoneczne oraz zaopatrzenie się w nakrycie głowy i dobrej jakości okulary przeciwsłoneczne. Dokładniej rzecz ujmując – nie oszczędzajmy na zdrowiu! Również picie odpowiednich ilości wody i zdrowa dieta, bogata w antyoksydanty – przeciwutleniacze, pozytywnie wpływają na zdrowie i na ochronę przeciwnowotworową. Promieniowanie ultrafioletowe to jednak nie tylko słońce – chroniąc się przed czerniakiem należy unikać korzystania z solarium. Chroniąc skórę w ten sposób zabezpieczamy się nie tylko przed nowotworami, ale i przed jej przedwczesnym starzeniem się, korzyści są więc liczne.
Jakie zmiany powinny nas zaniepokoić? Tutaj pomoże tak zwane „ABCDE czerniaka”, czyli kilka charakterystycznych cech znamion, które mogą należeć do zmian złośliwych. Są to: asymetria, brzegi poszarpane czy nierównomierne, czerwony lub czarny, niejednolity kolor, duży rozmiar (powyżej 6 mm) oraz ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu. Co w sytuacji, jeśli któreś z naszych znamion posiada te cechy lub niepokoi nas z innego powodu? Należy natychmiast zgłosić się do dermatologa, który zbada wszelkie zmiany na naszym ciele dermatoskopem lub wideodermatoskopem. Badanie to jest nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne i polega na dokładnym sprawdzeniu zmian specjalnym urządzeniem, które pozwala na znaczne powiększenie i doświetlenie wskazanego obszaru, dzięki czemu widoczna dla lekarza staje się głębsza struktura znamienia, co pozwoli wychwycić wszelkie atypowe zmiany. Wykonanie takiego badania pozwala na uniknięcie niepotrzebnych zabiegów usuwania zmian, które nie zagrażają zdrowiu.
Może zdarzyć się jednak, że lekarz zaleci usunięcie zmian. Taki zabieg również nie jest szczególnie inwazyjny, trwa niezwykle krótko, a znieczulenie pozwala na jego całkowitą bezbolesność. Usunięte zmiany poddawane są badaniu histopatologicznemu, które jest przeprowadzane mikroskopem i umożliwia wskazanie, na przykład, atypowych komórek czy nietypowej aktywności podziałowej, które mogą sugerować złośliwość usuniętej pacjentowi zmiany, a co za tym idzie – pozwala na dokładne i stuprocentowo wiarygodne rozróżnienie zmian łagodnych od złośliwych.
Pamiętajmy aby korzystać z naszej najjaśniejszej gwiazdy jaka jest słońce z rozwagą, pamiętając, że życie i zdrowie mamy jedno.
