Jakie zagrożenia niesie smog i dlaczego warto toczyć walkę o czyste powietrze?
Smog, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to zanieczyszczenie powietrza będące kombinacją czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych, które zmieniają naturalny skład atmosfery. Smog najczęściej występujący w warunkach polskich składa się na ogół z tlenków węgla, azotu i siarki, poza tym ozonu, benzo(a)pirenu
i szkodliwych pyłów zawieszonych (PM) – czyli unoszących się w powietrzu cząsteczek stałych i kropelek cieczy. Pyły zawieszone dzieli się na te, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów (PM10) oraz takie, których cząstki są nie większe niż 2,5 mikrometrów (PM2,5). Wielkość cząstek ma oczywiście wpływ na nasze zdrowie – mniejsze cząstki (PM2,5) powodują większe szkody w naszym organizmie.
Ekspozycja na zanieczyszczone powietrze może mieć różne efekty w zależności od długości i częstości kontaktu, a także stężenia poszczególnych składników smogu. Najszybciej może wystąpić podrażnienie oczu, dróg oddechowych, a tym samym kaszel, katar czy choroby zatok. W przypadku występowania wcześniej innych schorzeń – takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, która charakteryzuje się postępującym zmniejszeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe czy astma oskrzelowa – może dojść do zaostrzenia ich objawów. To samo dotyczy chorób serca. Badacze podejrzewają również, że zanieczyszczone powietrze wpływa nie tylko na zachorowalność na raka płuca, lecz wiąże się również z większym prawdopodobieństwem wystąpienia białaczki, raka wątroby, piersi czy raka mózgu.
Dzieci są w wyjątkowy sposób narażone na skutki zanieczyszczonego powietrza. Decyduje
o tym kilka czynników. Po pierwsze, ich układ oddechowy cały czas się kształtuje – krótsze drogi oddechowe, mniejsza pojemność płuc i nie do końca wykształcone naturalne bariery w postaci nabłonka czy śluzu sprawiają, że częściej dochodzi do zapaleń i podrażnień. Dzieci mają również mniej rozwinięty układ odpornościowy, co dodatkowo zwiększa ryzyko łapania różnych infekcji. Po drugie, najmłodsi oddychają z większą częstotliwością niż dorośli, ze względu na większą ruchliwość. Często też oddychają przez usta, przez co powietrze, które dostaje się do dróg oddechowych nie jest w żaden sposób filtrowane.
Zanieczyszczone powietrze może przekreślić plany na przyszłość
Regularny kontakt dzieci ze złej jakości powietrzem może wywoływać albo potęgować: choroby płuc, alergie, astmę oraz schorzenia skóry. Pierwszym, najbardziej typowym objawem wdychania smogu przez najmłodszych może być świszczący oddech. Później mogą się pojawić choroby płuc, a także astma. Ale smog działa nie tylko na układ oddechowy. W ostatnich latach dużo mówi się o wpływie zanieczyszczonego powietrza na mózg dzieci. Ze względu na rozwój organizmu i większą przepuszczalność bariery krew-mózg zwiększa się prawdopodobieństwo stanów zapalnych mózgu i uszkodzenia jego wrażliwych obszarów.
Czy ochrona przed zanieczyszczonym powietrzem jest możliwa?
Jak widać zanieczyszczone powietrze stanowi ogromne zagrożenie dla zdrowia i naszego dobrego samopoczucia. Jak zatem możemy chronić siebie oraz dzieci przed skutkami smogu?
- Sprawdzaj jakość powietrza w okolicy – dzięki temu możesz zaplanować swój dzień
i aktywność swoich dzieci tak, aby przy niekorzystnych warunkach jak najmniej czasu spędzić na zewnątrz. Korzystaj z przebywania na świeżym powietrzu oraz ruchu tylko wtedy, gdy jest to bezpieczne! Aktywność fizyczna jest niezwykle ważna w procesie dojrzewania dzieci, a także dla utrzymania zdrowia i dobrej kondycji – ale w okresach dużego zanieczyszczenia może przynieść więcej szkody niż pożytku. Najlepiej staraj się podejmować aktywności poza godzinami, w którym z reguły jakość powietrza jest najgorsza – 7.00-9.00 oraz 16.00-19.00. Unikaj przy tym źródeł smogu – ruchliwych ciągów komunikacyjnych. Aktualną jakość powietrza możesz sprawdzić na przykład na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. - Zadbaj o odpowiednią ochronę – Wietrzenie domu jest ważne, ale lepiej unikaj tego w trakcie dużego stężenia pyłów zawieszonych – dotyczy to zwłaszcza osób cierpiących na choroby płucne czy choroby układu krążenia. Pewną pomoc mogą stanowić urządzenia oczyszczające powietrze – zwłaszcza w miejscach, w których smog występuje notorycznie – nie należy jednak przeceniać ich skuteczności. Jeśli Ty i Twoje dzieci z jakiegoś powodu musicie przebywać na świeżym powietrzu w momencie dużego zanieczyszczenia – warto pomyśleć o dobrych maskach antysmogowych. Pamiętaj jednak, że dłuższe używanie masek przez dzieci – na przykład, żeby bawić się na świeżym powietrzu – jest niewskazane.
- Odpowiednio się odżywiaj i pij dużo wody – smog powoduje powstawanie w organizmie wolnych rodników, które mogą prowadzić do wielu chorób. Drobne modyfikacje w codziennym jadłospisie mogą zmniejszyć niebezpieczeństwo, jakie niesie ze sobą smog, stąd sekretem diety antysmogowej są produkty bogate w antyoksydanty (przeciwutleniacze), kwasy omega-3 oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie takie jak C i B, a także rozpuszczalna w tłuszczach witamina E. Na uwagę zasługują więc rośliny kapustne, szczególnie: brokuły, cebula czy naturalny „antybiotyk” – czosnek. Źródłem witaminy C są cytrusy, czarne porzeczki, papryka czerwona czy natka pietruszki. Wspierająco działa witamina E i kwasy omega-3, które zawarte są w awokado i olejach roślinnych, jajach czy orzechach. Ponadto, nie należy zapominać o witaminie D, której bogatym źródłem są tłuste ryby morskie czy tran. Ważny dla organizmu jest także selen, który znajduje się w orzechach brazylijskich. Jednocześnie warto wzbogacać potrawy, poprzez dodatek ziół i przypraw, szczególnie oregano, kurkumę czy cynamon. Żywność bogata w witaminę B6 i B12 to produkty zbożowe, mleczne albo ryby. Nie można zapominać o piciu dużej ilości płynów! Zawsze miej ze sobą butelkę wody lub zieloną herbatę. Dodatkowo, możesz zawsze wspomóc się świeżo wyciskanym sokiem owocowym, a pod koniec dnia „zafundować” sobie kubek gorącego kakao.
- Postaraj się nie przyczyniać do zwiększania zanieczyszczeń – to co duża część z nas może zrobić (zwłaszcza osób mieszkających w miastach) i czego warto uczyć dzieci – to ograniczenie przemieszczania się samochodem na rzecz transportu publicznego, spaceru albo roweru. Oczywiście przemieszczenie się na świeżym powietrzu wchodzi w grę tylko wtedy, gdy jakość powietrza danego dnia nie budzi zastrzeżeń. Należy jednak pamiętać, że samochód to nie jedyny środek transportu i jeśli mamy alternatywy – to korzystajmy z nich.
Pamiętajmy, że walka o czyste powietrze i unikanie czynników ryzyka to tak naprawdę walka o nasze zdrowie.
