Nowotwory wieku dziecięcego są główną przyczyną zgonów dzieci na całym świecie, szczególnie w krajach o niskich i średnich dochodach. Nowotwory dziecięce stanowią około 1% zachorowań na nowotwory na świecie. Mimo że nowotwory dziecięce są rzadkie, to każde zachorowanie, gdy już wystąpi, powoduje kaskadę skutków w postaci procedur diagnostycznych i leczniczych, szereg obaw etycznych, a także liczne konsekwencje psychologiczne i społeczne dla całych rodzin.
W ostatnich kilku dekadach obserwuje się wzrost zachorowalności na nowotwory wieku dziecięcego (0-14 lat). Na świecie standaryzowane względem wieku współczynniki zachorowalności wzrosły do 140 na 1 milion dzieci (ze 124 na 1 milion w latach 80 XX wieku). W Polsce wzrost zachorowalności był jeszcze większy – w 1980 roku zachorowało 82/1 mln dzieci, a w końcu drugiej dekady XXI wieku 132/1 mln dzieci.
Dotychczasowe badania nie potwierdziły protekcyjnego działania karmienia piersią dla konkretnych umiejscowień nowotworów, jednak wydaje się, że zdrowie reprodukcyjne matek może wyjaśniać pewną frakcję zachorowań na nowotwory u dzieci.
Powszechnie przyjmuje się, że karmienie piersią może chronić matki przed zachorowaniem na raka piersi i raka jajnika, a także przynosi wiele korzyści zdrowotnych dla niemowląt. Od lat poszukuje się odpowiedzi na pytanie, czy karmienie piersią chroni również dzieci przed nowotworami.
W połowie pierwszej dekady XXI wieku łączna ocena wyników 26 badań wykazała, że długotrwałe karmienie piersią (powyżej 6 miesięcy) obniża ryzyko zachorowania dziecka na ostrą białaczkę limfoblastyczną o 9%, na chłoniaka Hodgkina o 24% i o 41% w przypadku neuroblastomy (nerwiak zarodkowy).
Duża metaanaliza badań z 2021 przeprowadzonych w Europie, Ameryce Północnej, Oceanii i Azji wskazała na ochronne działanie długotrwałego karmienia piersią w przypadku kilku nowotworów. Długotrwałe karmienie piersią powodowało zmniejszenie ryzyka zachorowania na białaczki o 23% w stosunku do ryzyka dzieci, które nie były karmione piersią, a także uzyskano podobne oszacowanie przy porównaniu dzieci dłużej karmionych piersią w stosunku do dzieci krócej karmionych piersią. W badaniu tym wykazano również, że istnieje zależność typu dawka-efekt: karmienie przez pół roku zmniejszało ryzyka zachorowania na białaczki o 20%, karmienie przez co najmniej rok zmniejszało ryzyko o 27%. W przypadku chłoniaków dla całej analizowanej grupy nie wykazano statystycznie istotnej zależności między karmieniem piersią a ryzykiem zachorowania, jednak w przypadku populacji azjatyckiej iloraz szans były statystycznie istotny (OR=0,53). W analizowanej grupie dzieci karmione piersią miały niższe ryzyko zachorowania na nerwiaka zarodkowego (neuroblastoma).
W świetle obecnych badań można przyjąć, że długotrwałe karmienie piersią daje efekt ochronny w przypadku kilku nowotworów. Badania nad ustaleniem związku karmienia piersią z występowaniem nowotworów w późniejszym wieku są nadal prowadzone.
Dr hab. n. med. Joanna Aleksandra Didkowska
Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
