4 października przypada Światowy Dzień Onkologii. Z tej okazji warto przypomnieć, że onkologia – często kojarzona głównie z samym procesem leczenia – zajmuje się również zapobieganiem występowania chorób nowotworowych, a także wykrywaniem ich na możliwie najwcześniejszym etapie rozwoju, a więc profilaktyką pierwotną i wtórną. W tym kontekście, edukacja na temat czynników zwiększających ryzyko zachorowania ma ogromne znaczenie, ponieważ narażenie na ich działanie, w głównej mierze zależy od nas samych i stylu życia, jaki prowadzimy.
Skala wyzwania zdrowotnego
Nowotwory pozostają niezmiennie poważnym wyzwaniem zdrowotnym, zarówno w Polsce, jak i na świecie. Według najnowszych danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2019 roku w Polsce na nowotwory złośliwe zachorowało ponad 171 tys. osób, a więcej niż 100 tys. zmarło z tej przyczyny. Nowotwory złośliwe są drugą przyczyną zgonów – w 2019 roku spowodowały 25,7% zgonów mężczyzn oraz 23,2% wśród kobiet. Najczęstszymi nowotworami wśród mężczyzn są: rak gruczołu krokowego (prostaty), rak płuca oraz jelita grubego. Wśród kobiet: rak piersi, rak płuca i rak jelita grubego. Zarówno w populacji mężczyzn, jak i kobiet, pierwszą przyczyną zgonów nowotworowych jest rak płuca, co związane jest głównie z paleniem papierosów.
Również w całej Unii Europejskiej nowotwory są drugą, najważniejszą przyczyną zgonów, zaraz po chorobach układu krążenia. Każdego roku nowotwory diagnozowane są u 2,6 miliona Europejczyków, natomiast 1,2 miliona umiera z tej przyczyny. Szacowany całkowity koszt ekonomiczny chorób nowotworowych w Europie wynosi ok. 100 miliardów euro rocznie.
Dlaczego profilaktyka jest tak istotna?
Badania naukowe dowodzą, że nawet ponad 90% wszystkich nowotworów złośliwych związanych jest z naszym indywidualnym stylem życia i czynnikami zewnętrznymi, które możemy modyfikować lub eliminować. Ważnym aspektem jest tu narażenie na dym tytoniowy, spożywanie alkoholu, ale również m.in. nasza aktywność fizyczna, prawidłowa masa ciała, zdrowa dieta.
Nadal najważniejszą przyczyną zachorowań na nowotwory złośliwe jest narażenie na dym tytoniowy – dotyczy to osób, które same palą papierosy, ale również tych, które nie palą, ale narażone są na bierne wdychanie dymu. Dym tytoniowy przyczynia się do rozwoju wielu nowotworów, m.in. raka płuca, raka pęcherza moczowego, raka krtani, raka języka, raka jamy ustnej, raka przełyku, raka jelita grubego.
W jednym papierosie znajduje się około 7 tysięcy substancji chemicznych, z których aż ponad 70 wykazuje silne działanie rakotwórcze. Szacuje się, że używanie tytoniu odpowiada za około 25% wszystkich zgonów nowotworowych na świecie.
Warto zadbać o własne zdrowie
Uzależnienie od nikotyny jest oficjalnie uznaną jednostką chorobową, sklasyfikowaną w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – ICD-10. Leczenie tego uzależnienia nie zawsze jest łatwym procesem, dlatego warto skorzystać z profesjonalnej pomocy, oferowanej np. przez specjalistów z Poradni Pomocy Palącym, działającej przy Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie (nr telefonów: 801-108-108, 22 211 80 15; pomoc świadczona jest od poniedziałku do piątku w godz. 9:00-21:00 oraz w sobotę w godz. 9:00-15:00. Warto również odwiedzić stronę internetową: www.jakrzucicpalenie.pl.
Pamiętaj! Wykrycie nowotworu we wczesnym stadium to większa szansa na jego wyleczenie. Dlatego warto korzystać z badań profilaktycznych, np. w kierunku:
• wczesnego wykrywanie raka piersi: mammografia – dla kobiet w wieku 50-69 lat, wykonywana co 2 lata,
• wczesnego wykrywania raka szyjki macicy: cytologia – dla kobiet w wieku 25-59 lat, wykonywana co trzy lata.
Więcej informacji na temat badań przesiewowych można znaleźć w zakładce „bezpłatne badania”, a także na stronie Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem www.12sposobownazdrowie.pl.
dr n. o zdr. Paweł Koczkodaj
Specjalista zdrowia publicznego, edukator zdrowotny
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
