Każdego roku, 4 lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem. Tegoroczne hasło wydarzenia, podobnie jak rok i dwa lata temu, brzmi „Close the care gap” (w wolnym tłumaczeniu – „Zniweluj nierówności w opiece”) i nawiązuje do konieczności przezwyciężenia nierówności w opiece onkologicznej. Święto jest również doskonałą okazją do przypomnienia jak istotna dla zdrowia jest nasza samoopieka w postaci działań z zakresu profilaktyki onkologicznej. Co możemy zrobić, aby ustrzec się przed rakiem?
Światowe święto – globalne wyzwanie zdrowotne
Według najnowszych szacunków Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (ang. International Agency for Research on Cancer – IARC) w 2022 roku na świecie wystąpiło 20 milionów nowych przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe oraz 9,7 miliona zgonów nowotworowych.
Najczęściej występującym nowotworem złośliwym na świecie był rak płuca – w 2022 r. wystąpiło 2,5 miliona nowych przypadków, co stanowiło 12,4% ogólnej liczby nowych zachorowań na wszystkie nowotwory. Rak piersi był drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym (2,3 miliona przypadków i stanowił 11,6% ogółu zachorowań), następnie rak jelita grubego (1,9 miliona przypadków, 9,6%), rak gruczołu krokowego (1,5 miliona przypadków, 7,3%) oraz rak żołądka (970 000 przypadków, 4,9%).
IARC szacuje, że w 2050 roku, na świecie wystąpi ponad 35 mln nowych zachorowań na nowotwory złośliwe co stanowi wzrost o 77% w porównaniu do szacowanych 20 mln przypadków w 2022 roku. Szybko rosnące globalne obciążenie chorobami nowotworowymi jest związane zarówno ze starzeniem się populacji, jak również ze zmianami w ekspozycji na czynniki ryzyka. Tytoń, alkohol i otyłość są kluczowymi czynnikami przyczyniającymi się do wzrostu zachorowalności na nowotwory złośliwe.
Styl życia – główny czynnik wpływający na ryzyko zachorowania
Podobnie jak IARC, także Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development – OECD) w swoim opracowaniu „EU Country Cancer Profile: Poland 2023” zwraca uwagę na wyjątkowe znaczenie wyżej wspomnianych trzech modyfikowalnych czynników – konkretnie dla populacji Polski. Narażenie na działanie dymu tytoniowego, konsumpcja alkoholu i otyłość, to czynniki, które w dużej mierze kształtują obraz zachorowalności na nowotwory złośliwe w naszym kraju. Co więcej, według OECD, Polska charakteryzuje się znacznie większym narażeniem niż większość pozostałych krajów Unii Europejskiej.
Wyniki badań i analiz przedstawiają zróżnicowane odsetki dorosłych, którzy codziennie sięgają po papierosy – szacuje się, że obecnie można mówić o odsetku sięgającym nawet 29%. W Polsce dym tytoniowy przyczynia się obecnie do około 2/3 wszystkich zgonów nowotworowych. Dodatkowo, zgodnie z danymi OECD konsumpcja alkoholu w Polsce rośnie stale od wczesnych lat 2000’, osiągając w 2020 roku poziom spożycia średnio 11 litrów czystego alkoholu rocznie na osobę w wieku 15 lat i starszych, w porównaniu do 9,8 litra w całej Unii Europejskiej. Podobnie problem nadwagi i otyłości przybiera na sile – w Polsce blisko 60% dorosłych zmaga się z nadwagą lub otyłością.
Zaopiekuj się swoim zdrowiem – podejmij działanie i zmniejsz ryzyko zachorowania
Szacuje się, że nawet 90-95% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe ma swoje podłoże w narażeniu na modyfikowalne czynniki ryzyka, czyli takie, które możemy ograniczać, bądź całkowicie eliminować. Zastanawiasz się w jaki sposób rozpocząć pracę nad poprawą swoich codziennych nawyków? Poniżej przedstawiamy kilka prostych porad:
- dowiedz się więcej na temat zapobiegania nowotworom: przeczytaj Europejski Kodeks Walki z Rakiem – www.12sposobownazdrowie.pl
- rzuć palenie – skorzystaj z bezpłatnej Poradni Pomocy Palącym:
- skonsultuj się telefonicznie pod nr telefonu 801 108 108 lub 22 211 80 15, czynne Pn – Pt 9:00 – 21:00 oraz Sob 9:00 – 15:00, lub
- skorzystaj z formularza kontaktowego na stronie jakrzucicpalenie.pl
- zadbaj o zdrową dietę:
- Umów się na bezpłatne konsultacje online z dietetykiem/psychodietetykiem w Narodowym Centrum Edukacji Żywieniowej
- Zarejestruj się w bezpłatnym portalu Diety NFZ – w serwisie Narodowego Funduszu Zdrowia – i zaplanuj swoją zdrową dietę
- zadbaj o odpowiednią aktywność fizyczną – rozpocznij ćwiczenia z bezpłatną Akademią NFZ (w przypadku braku przeciwskazań lekarskich)
- wykonaj bezpłatne badania przesiewowe:
- kobiety w wieku 45-74 lata – mammografię (wykonywana co 2 lata, jeśli lekarz nie zaleci inaczej),
- kobiety w wieku 25-64 lata – cytologię (wykonywana co 3 lata, jeśli lekarz nie zaleci inaczej),
- kobiety i mężczyźni w wieku 50 – 65 lat lub 40 – 49 lat kolonoskopię – młodszy przedział wiekowy, jeśli krewny pierwszego stopnia miał diagnozę nowotworu jelita grubego (wykonywana nawet co 10 lat, jeśli lekarz nie zaleci inaczej).
Gdzie można wykonać badania? Sprawdź na stronie www.planujedlugiezycie.pl, na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia lub zapytaj swojego lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ).
dr n. o zdr. Paweł Koczkodaj
Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
